Steeds meer producten claimen dat ze ‘duurzaam’ zijn, en steeds meer mensen vinden dat ook belangrijk. Maar wat is duurzaam precies en wat maakt een laptop of smartphone duurzaam? En brengt het alleen extra kosten met zich mee of kun je ook voordeel halen uit duurzaam kopen?

Wie wil er niet af en toe een nieuwe laptop of smartphone? Even weer dat nieuwste model in handen hebben, helemaal krasvrij en met die belofte van topprestaties. Vaak gaan er aan de koop weken vooraf, waarin eindeloos merken en modellen worden bekeken en prijzen vergeleken. Een aspect dat daarbij vaak (te) weinig aandacht krijgt, is duurzaamheid. Hoewel we zeggen het belangrijk te vinden, speelt duurzaamheid bij de koop van een nieuwe smartphone of laptop nauwelijks een rol. 

Wat is duurzaamheid? 

Duurzaamheid is een complex begrip. Er is mede hierdoor ook niet één alomvattende definitie. Een van de meest geciteerde definities van duurzaamheid is die uit het Brundtland-rapport (1987) van de Verenigde Naties. Hierin wordt duurzaamheid omschreven als ‘tegemoetkomen aan de noden van het heden zonder de behoeftevoorziening van de toekomstige generaties in het gedrang te brengen’. Een ontwikkeling is volgens deze visie duurzaam wanneer deze bijdraagt aan een gezonde aarde met welvarende bewoners en goed functionerende ecosystemen. 

Duurzaamheidsclaims 

Of een product duurzaam is, wordt door heel veel, zeer uiteenlopende factoren bepaalt. Factoren die, anders dan de kleur of de maximale prestaties, dan ook niet zomaar in een getal of een keurmerk zijn uit te drukken. Maar welke legitieme afwegingen zijn er dan wel als je een duurzame aanschaf wilt doen? 

Afgaan op wat fabrikanten en winkeliers zeggen, is niet de beste optie. De Europese Commissie liet in 2020 de duurzaamheidsclaims van honderden producten onderzoeken en concludeerde dat deze in 53 procent van de gevallen onvoldoende onderbouwd of simpelweg onbetrouwbaar zijn. Europa wil bedrijven daarom verplichten claims rondom duurzaamheid op één gestandaardiseerde manier te onderbouwen. In die berekening worden zestien factoren meegenomen, zoals de bijdrage aan klimaatverandering, watergebruik, luchtvervuiling en giftige stoffen, maar bijvoorbeeld niet hoe goed een product te hergebruiken is en het aandeel gerecycled materiaal. En juist die laatste twee aspecten zijn bij smartphones en laptops erg kansrijk. 

Duurzaam kopen 

Op de meeste factoren die bepalen of een product duurzaam is, hebben consumenten nauwelijks invloed. Zelfs om via hun aanschaf de industrie te sturen, ontbreekt het aan voldoende en betrouwbare informatie. Beter is het daarom bij de selectie te kijken naar de zaken waar je wél invloed op hebt. Duurzaamheid is bijvoorbeeld ook zo lang mogelijk met je spullen doen. Hoe langer je iets gebruikt, hoe relatief lager de impact ervan is. 

Babette Porcelijn heeft Industrieel Ontwerpen gestudeerd aan de TU Delft en schreef het boek De verborgen impact, over de impact van de producten die we kopen op de planeet. Die betekenis is volgens Porcelijn veel groter dan we vaak denken, maar krijgt minder aandacht, omdat die impact grotendeels buiten ons zicht blijft. Haar kennis van alledaagse producten en duurzaamheid vertaalt ze op ons verzoek naar aankooptips voor notebooks en smartphones. “Koop iets dat goed en sterk is, toekomstbestendig dus, zodat je er lange tijd mee vooruit kunt. Koop zo zwaar als nodig, zo licht als kan. Liefst tweedehands. En neem er een goede beschermhoes bij. Beknibbelen op de specificaties bij aankoop van een nieuw apparaat is vaak wel goedkoper maar niet altijd duurzamer. Je zult, wanneer je nu minder krachtige hardware koopt, vermoedelijk eerder weer aan een nieuwe smartphone of laptop toe zijn. En dat doet de financiële besparing van nu uiteindelijk teniet en maakt de aankoop ook minder duurzaam dan wanneer meteen een zwaarder systeem was gekocht.” 

Tweedehands 

Een duurzame optie die niet iedereen meeneemt in de aankoopbeslissing, is de aanschaf van een tweedehands product. Het nadeel is dat het al snel een ouder product betreft waarvoor al in een eerder stadium geen nieuwe software-updates meer voor zullen uitkomen en dat ook mogelijk sneller niet meer voldoet aan de eisen van bijvoorbeeld randapparatuur of de gebruiker zelf. 

Tweedehands kan echter een prima keuze zijn, zeker wanneer de aankoop voldoet aan de actuele eisen en past bij het beoogde gebruik. Juist vanwege de verwachte kortere gebruiksduur moet de prijs wel navenant lager zijn, en dat valt vaak tegen. Zo is het aanbod aan refurbished Apple-hardware best groot, maar het prijsverschil ten opzichte van nieuw vaak te klein om echt interessant te zijn. 

Koop je tweedehands bij een officiële verkoper, zorg dan dat deze enige vorm van garantie biedt. Bij particuliere koop is dit veelal niet mogelijk. 

Langdurig updates 

Wanneer je een nieuwe smartphone of laptop koopt, mag je ervan uitgaan dat je er jaren goed en veilig gebruik van kunt maken. Regelmatige updates en correcties die beveiligingsproblemen oplossen, zijn hiervoor vereist. Hoelang na de release van een model de fabrikant die updates ook blijft geven, verschilt per merk en soms zelfs per model. 

Een smartphone gebruiken waarvoor geen veiligheidsupdates meer worden uitgebracht, is te alle tijden af te raden. Apple levert voor zijn iPhones doorgaans zes jaar en langer updates, en dat is meer dan bij vrijwel alle merken van Android-smartphones. Samsung komt tot vier jaar systeemupdates en vijf jaar voor beveiligingsupdates, het laatste alleen op de premium-modellen. Het Nederlandse Fairphone legt de lat het hoogst met minimaal vijf jaar updates voor haar Android-modellen, terwijl het in de praktijk wel tot zeven jaar en langer updates uitbrengt. Vooral Chinese smartphonemakers hebben een slechte reputatie op dit gebied, zowel wat betreft de periode dat ze updates uitbrengen als de kwaliteit ervan. 

Dit laatste komt omdat bij Android, anders dan bij iOS, het besturingssysteem niet door de smartphonefabrikant zelf wordt gemaakt. Android komt van Google en de verschillende merken kiezen er daarna zelf voor of en in welk tempo zij een nieuwe versie aanpassen en beschikbaar stellen voor hun reeds verkochte modellen. 

Updates voor laptops 

Bij laptops is de situatie vergelijkbaar. Ongeacht merk en model gebruiken ze bijna allemaal Windows als besturingssysteem. Functionele en ook beveiligingsupdates komen allemaal via Microsoft, en dit geldt inmiddels ook bijna volledig voor de drivers voor de hardware. En zolang een systeem voldoet aan de minimale eisen die Microsoft stelt én geen conflicterende hard- of software bevat, zal ook een volgende grote nieuwe versie van Windows geïnstalleerd kunnen worden. Een situatie zoals bij de komst van Windows 11, waarvoor ineens een TPM 2.0-chip verplicht was, is echt een uitzondering. 

Toekomstbestendige hardware 

Een lastig onderdeel is inspelen op de toekomstige hardware-eisen, ‘zo zwaar als nodig, zo licht als kan’. Alleen is het lastig te voorspellen wat nodig zal zijn voor toepassingen of een besturingssysteem dat er nog niet is. Gelukkig maken de fabrikanten het ons in dat opzicht ‘steeds makkelijker’. Ongeacht of het om een nieuwe smartphone of laptop gaat, altijd beloven zij enorme prestatiewinst en altijd wordt dit overdreven. De hardware van laptops en inmiddels ook smartphones ontwikkelt zich meer evolutionair dan revolutionair. Het zijn bijna altijd detailverbeteringen; een iets snellere processor, een iets hogere resolutie, een extra camera, beter geluid … eigenlijk nooit baanbrekend en zelden een vereiste voor echt nieuwe functionaliteit. Het gevolg is dat steeds meer hardware van nu, zeker in het midden tot hoge segment, gewoon nog jaren mee kan. 

Minder toekomstbestendig? 

Omgekeerd verdwijnen er wel regelmatig opties. Bij de smartphones is het slot voor een sd-kaart bijna verleden tijd, net zoals bij laptops modellen met 8 GB werkgeheugen steeds minder worden aangeboden. 

Voor de smartphones betekent dit dat je bij aankoop al moet kiezen voor een model met voldoende opslag, tenzij je gegevens verplaatst naar cloudopslag. Bij de laptops was 16 GB werkgeheugen eigenlijk al tegelijk de standaard én de ondergrens, en is dat nog steeds. Meer is alleen nodig wanneer je echt zware toepassingen zoals virtuele machines gebruikt. Let dus vooral op de uitbreidbaarheid van het geheugen in de vorm van een vrije geheugenbank waar je een extra geheugenmodule in kunt zetten, in plaats van dat het geheugen dat erin zit moet worden vervangen. Voor opslag was en is een 512 GB ssd bijna altijd voldoende, ook omdat je er eenvoudig cloudopslag bij kunt gebruiken. 

Wat betreft processors is het lastiger. Hoewel ook hier de ontwikkeling minder stormachtig verloopt dan in het verleden, geldt nog steeds dat hoe meer rekenkracht je nu koopt, hoe langer de laptop zal kunnen meekomen. De belangrijkste features richting de toekomst zijn nu het aantal cores en threads. Hierop bezuinigen kan al snel verkeerd uitpakken, de processor is immers een van de belangrijkste factoren bij het bepalen of de hardware voldoet aan toekomstige updates én van de eventuele inruilwaarde.  

Maar ook het merk doet ertoe. Merken als Lenovo, HP of Dell staan goed aangeschreven en dat wordt gewaardeerd door de kopers. Het beste voorbeeld hiervan is Apple, ongekend duur in aanschaf, maar ook altijd een hoge inruilwaarde (en daardoor helaas weer duur als tweedehands).  

Repareerbaarheid 

Is een apparaat defect, dan lijkt vervangen de enige oplossing, maar anders dan vaak gedacht laten veel smartphones en laptops zich soms ook prima repareren. En zo duur als een nieuw apparaat is, zo goedkoop kan een reparatie zijn. Een component van enkele euro’s is soms al voldoende. Vaak is de prijs dan ook niet het probleem, maar de verkrijgbaarheid van het juiste onderdeel. Slechts weinig merken bieden inzicht in de losse componenten in hun apparaten of bieden die te koop aan. 

Online is er echter veel te koop, zeker bij de grotere internationale webshops. Gebruik daarbij het serienummer of productnummer dat op het onderdeel staat in de zoekopdracht. En behalve onderdelen is er ook veel informatie over de reparaties zelf te vinden. YouTube en het in reparatiebeschrijvingen gespecialiseerde iFixit zijn erg nuttig. En anders gewoon openmaken en kijken. Dat is in feite risicoloos, meer stuk dan stuk kan immers niet. 

Duurzame smartphones 

Op het gebied van smartphones is de belangrijkste eerste keuze die voor een iPhone of een Android-toestel. Op dit moment verkoopt Apple de iPhone SE, 12, 13 en 14. Hiervan hebben de modellen in de 14-serie logischerwijze nog de langste software-ondersteuning, maar die zijn ook verreweg het duurste. De andere modellen zijn gunstiger geprijsd, terwijl eigenlijk alleen de tweede generatie SE verouderd aandoet. Met een releasedatum van april 2020 komt deze SE ook als eerste zonder updates te zitten. Maar met iOS 16 en mogelijk ook nog de volgende release is zelfs dit nog een prima bruikbaar toestel. 

Wil je toch liever een nieuwer model, overweeg dan een tweedehands. Maar koop in verband met je online veiligheid liever geen model waarvoor geen updates meer beschikbaar komen. De repareerbaarheid van tweedehands modellen is overigens zeer beperkt. 

©H_Ko - stock.adobe.com

Android-smartphone 

Er zijn vele aanbieders van Android-smartphones. Samsung is een grote aanbieder die zijn modellen onderverdeeld in de S-serie met de topmodellen en de A-serie met de instappers en middenklassers. Met vier jaar OS-updates en vijf jaar security-updates is het een minder duurzame keuze dan Apple. 

Voor tweedehands ben je bij Android-smartphones vooral overgeleverd aan directe koop bij particulieren. Dit betekent geen garantie en geen gedegen kwaliteitscontrole. Zolang dit ook in de prijs is terug te zien, kan het toch een goede, duurzame keuze zijn. Uitzondering is Fairphone dat minder verschillende modellen biedt, maar zelfs langere software-updates dan Apple biedt. Bovendien zijn Fairphones goed te repareren, scoren hoog op recycling en het merk biedt zelf tweedehands edities van het vorige model, de Fairphone 3/3+. 

Duurzame laptops 

Ook laptops voor de doorsnee consument kun je verdelen in twee groepen: Windows-laptops en MacBooks. 

Windows 10 en 11 zijn de courante versies van het besturingssysteem. Koop je nieuw, kies dan voor een model met Windows 11 en dus met een TPM 2.0-chip. We raden 16 GB werkgeheugen aan, alleen bij licht gebruik is 8 GB een optie. Bij veel laptops is het geheugen meestal niet uitbreidbaar. Het aantal leveranciers is enorm groot net als het aanbod. Generieke uitspraken zijn daardoor nauwelijks te doen, het is vooral kritisch afwegen. Koop je tweedehands en is er geen ssd maar een harde schijf aanwezig, houd dan rekening met een kortere accuduur. De repareerbaarheid verschilt per model, maar zeker de niet-topmodellen zijn vaak goed te openen en te repareren. 

De grote kracht van de laptops van Apple zit in de combinatie soft- en hardware. Het eigen macOS werkt naadloos samen met de hardware van de verschillende MacBooks. Apple biedt ook lang ondersteuning en updates. De prijs voor nieuwe modellen is echter extreem hoog. Toekomstgericht hebben modellen met een Apple M1/M2-processor de voorkeur. Zeker bij de MacBook Air-modellen komen nog veel Intel i5 en i7-processors voor. Er is wel een tweedehands aanbod, ook van Apple zelf, maar het prijsverschil met nieuw is niet heel groot. Desondanks kan een oudere MacBook een prima investering zijn. De repareerbaarheid is beperkt tot zeer beperkt. 

©Ģirts Raģelis

Conclusie 

Een systeem dat de consument helpt om een echt duurzame laptop of smartphone te kiezen, is er nog niet. Toch is het wel degelijk mogelijk een duurzamere keuze te maken. Door de keuze te laten bepalen door de te verwachten levensduur ben je in eerste instantie mogelijk iets duurder uit, maar kun je het apparaat veel langer blijven gebruiken. Al komt daar zeker bij smartphones de beschikbaarheid van updates als extra eis bij. 

Kijk voor een duurzame keuze ook altijd of tweedehands geen optie is. De besparing kan flink zijn en de iets hogere leeftijd hoeft geen belemmering te zijn om een smartphone of laptop nog jaren veilig te kunnen gebruiken. 

De Logitech MX Master 4 is de nieuwste telg in de populaire MX-serie. De muis belooft meer controle, precisie en comfort dan ooit, met haptische feedback en een 8K-sensor die zelfs op glas moeiteloos werkt. Maar is hij de stevige prijs van 129,99 euro waard?

De MX Master 3S was al een dikke publieksfavoriet, maar met de MX Master 4 legt Logitech de lat opnieuw een tikkie hoger. Dit is een echte powerhouse voor wie dagelijks veel met tekst, beeld of code bezig is. Of gewoon voor wie een heel lekkere muis wil. Alles draait om controle, snelheid en comfort. Daar betaal je met een krappe 130 euro weliswaar een premiumprijs voor, maar deze muis is dan ook duidelijk bedoeld voor mensen die hun werk serieus nemen. De MX Master 4 is verkrijgbaar in Graphite en Pale Gray, en wordt standaard geleverd met een Logi Bolt-ontvanger. Wij hebben voor de test de Pale Gray-variant voor de Mac mogen bepotelen.

©ER | ID.nl

Muizen met gevoel

Het opvallendste snufje is de toevoeging van haptische feedback. Elke klik, sneltoets of melding voel je subtiel onder je vingers trillen. Niet als gimmick, maar als tastbare feedback: je voelt letterlijk wat je doet. En dat werkt echt prettig, vooral omdat je iets dergelijks ook gewend bent van bijvoorbeeld je smartphone. Via Logi Options+ bepaal je zelf hoe intens die feedback is en kun je verschillende acties aan specifieke apps knopen. Dat geeft de muis een persoonlijk tintje. Zeker bij precisiewerk (foto- en tekstbewerking of het schrijven van code) merk je hoe natuurlijk dat aanvoelt.

De grote toets onder de duim, waarmee je het Haptic Sense-paneel oproept, is wel vrij gevoelig. Tijdens de paar weken dat we de muis hebben getest, drukten we die knop af en toe per ongeluk in, wat even storend kan zijn. Toch is dat gelukkig een kwestie van gewenning, want het idee achter de functie is sterk.

Snelheid zonder haast

De befaamde MagSpeed-scroll is gelukkig gebleven en is zelfs nog iets verfijnd. Eén draai aan het stalen wiel en je schiet door lange documenten of spreadsheets. Nieuw is de Actions Ring, een rond menu dat rond je cursor verschijnt. Daarmee open je favoriete tools of snelkoppelingen zonder je toetsenbord aan te raken. Logitech beweert dat je hierdoor tot 63 procent minder muisbewegingen maakt. Dat is misschien wat optimistisch, maar het systeem werkt verrassend intuïtief en snel. Hieronder een overzichtje van de mogelijkheden.

Werkt zelfs op glas

De Darkfield-sensor met 8000 dpi is extreem nauwkeurig en werkt op vrijwel elk oppervlak, zelfs op glas of gelakt hout. Je kunt de gevoeligheid aanpassen in stappen van 50 dpi, maar de meeste mensen zullen vermoedelijk gewoon de standaard afstelling gebruiken: hij voelt van nature al prima aan. Dankzij een nieuwe radiochip en antenne is de verbinding bovendien rotsvast. Je kunt de muis gebruiken via bluetooth low energy of de meegeleverde Logi Bolt-ontvanger, die een bereik van zo'n 10 meter garandeert.

©ER | ID.nl

Comfortabel stil

Qua vorm blijft Logitech dicht bij zijn succesformule. De muis ligt daarom nog altijd als gegoten in de hand, met een lichte hellingshoek, een vertrouwde duimpositie en een extra horizontaal scrolwiel. De klikgeluiden zijn nu 90 procent stiller dan bij de vorige generatie, meldt Logitech. En met 150 gram voelt de MX Master 4 solide aan zonder zwaar te worden.

Kleine kanttekening: de twee navigatieknoppen voor browsergebruik (vooruit en terug) zijn iets naar achteren verplaatst om ruimte te maken voor de Gesture Button (zie kader hieronder). Dat zorgt er soms voor dat je per ongeluk op de verkeerde knop drukt, vooral als je gewend bent aan een van de MX Master-voorgangers. Misschien een detail, maar wel merkbaar bij dagelijks gebruik.

Via Logi Options+ stel je sneltoetsen, app-profielen en automatiseringen in. De software werkt het best binnen Windows en macOS, maar ook in Linux, ChromeOS, Android en iPadOS doet de muis wat hij moet doen, al zijn daar minder functies beschikbaar.

©Logitech

Batterij die blijft gaan

Logitech zegt dat de ingebouwde 650 mAh-accu het tot 70 dagen op één lading moet kunnen volhouden. Dat hebben we nog niet kunnen testen, maar we kregen de muis met 55 procent van de lading binnen en daar is na een weekje driftig muizen slechts 2 procent van af. Bovendien levert één minuut snelladen drie uur gebruik op, mocht je haast hebben. Opladen gebeurt via usb-c, al levert Logitech geen kabeltje mee. Jammer, maar je hebt er vast nog eentje rondslingeren thuis.

Al met al

De Logitech MX Master 4 is een muis die wat ons betreft zijn eigen categorie verdient. Hij is snel, stil, precies en slimmer dan ooit. De paar kleine schoonheidsfoutjes doen daar weinig aan af. Voor ontwerpers, programmeurs, schrijvers en andere intensieve gebruikers is dit een investering die zich op den duur terugbetaalt in comfort en efficiëntie. Casual gebruikers zullen hem misschien een beetje overkill vinden, maar wie hem eenmaal in de hand heeft, wil niets anders meer.

Zelf een toetsenbord samenstellen is niet voor iedereen weggelegd, maar één ding is duidelijk: een goed toetsenbord maakt een groot verschil. In deze test bekijken we de beste kant-en-klare toetsenborden van dit moment. Of je nu op zoek bent naar het snelste toetsenbord voor gaming of een comfortabel model voor kantoorwerk: we helpen je bij het maken van de juiste keuze.

Onze laatste vergelijkende test van toetsenborden is inmiddels alweer meer dan vijf jaar oud. Toen draaide alles om het concept ‘mechanisch’, praktisch elke fabrikant maakte toen gebruik van de switches van het Duitse Cherry of een goedkopere Chinese afgeleide daarvan, de Kailh-switch.

Inmiddels is het aanbod versplinterd en zien we enkele van de elementen die custom borden populair maken doorsijpelen naar de kant-en-klare producten. Zo zien we veel meer lay-out-opties en een veel breder scala aan switchopties. Stillere varianten, zwaardere varianten voor een stevigere aanslag en lubed-varianten voor een soepelere aanslag. De opvallendste stap de afgelopen jaren is de introductie van een magnetisch, optische switch, waarbij de aanslag niet digitaal is (ingedrukt ja of nee), maar analoog. Zie ook het kader ‘Analoge switches?’ voor meer hierover.

Andere ontwikkelingen

Een positieve ontwikkeling is dat menig toetsenbord inmiddels voorzien is van zogeheten hot-swap switches. Mocht je per ongeluk een switch stukmaken (bijvoorbeeld door het morsen van drinken), dan kun je nu veelal enkele knoppen vervangen in plaats van meteen een nieuwe model te moeten kopen. Daarnaast hebben verbeteringen in accutechniek en draadloze protocollen ervoor gezorgd dat draadloze high-endtoetsenborden tegenwoordig een realistische optie zijn zonder constant het toetsenbord bij te hoeven laden.

Endorfy Celeris 1800

Endorfy is een relatieve nieuwkomer in de markt, maar liet eerder met de Thock-toetsenborden al zien dat het bedrijf veel waar voor je geld kan bieden. Het nieuwste model, de Celeris 1800, doet dat wederom. Het bord kan wat gevoel en bouwkwaliteit betreft aardig concurreren met flink duurdere modellen in deze test. Als je hem probeert te buigen zie je wel wat verschil, maar op tafel bij normaal gebruik merk je daar niets meer van.

Het opvallendst is het relatief compacte ontwerp, terwijl er toch een numeriek toetsenbord op zit. Dat deel is vergeleken met de meeste andere toetsenborden wat naar links geschoven, wat ergonomisch fijn is voor mensen die niet alleen gamen, maar ook vooral veel in Excel werken. Sommige gebruikers, primair programmeurs, moeten er rekening mee houden dat de plaatsing van de Home-, End- en Page-toetsen mogelijk niet voor iedereen ideaal is. Ook liggen de toetsen relatief hoog, ook iets wat niet iedereen zal liggen.

De Celeris 1800 is gloednieuw en heeft een adviesprijs van 99 euro. Dat maakt hem al een van de goedkoopste toetsenborden in deze test. Prijzen zakken normaliter nog wat na de lancering. Grofweg 100 euro voor een fijn toetsenbord dat ook nog eens draadloos (dongel voor gaming, bluetooth voor laptopwerkers) kan functioneren en Mac-ondersteuning heeft, is een uitstekende deal.

©Endorfy

Corsair K65 Plus Wireless

Corsair kennen we vooral van grote mechanische toetsenborden met veel extra's, maar het is de compacte K65 Plus Wireless waar we de laatste tijd het meest gecharmeerd van waren. De constructie is enorm degelijk en het toetsenbord is voorzien van fijne, soepel voelende switches die niet te luid zijn. Dat zorgt vrijwel direct voor een heel fijne ervaring onder de vingers.

Of de compacte vormgeving fijn is, is uiteraard subjectief. Compact is fijner voor gamers en andere gebruikers die het numerieke toetsenbord niet nodig hebben, het bespaart ruimte op je bureau (of in je rugtas) en laat meer ruimte over voor je muis. Excel-gebruikers zullen dit toetsenbord natuurlijk direct diskwalificeren.

Toen het bord uitkwam voor 160 euro was onze voornaamste kritiek dat het eigenlijk iets te duur was vergeleken andere toetsenborden die voor 100 euro grofweg hetzelfde boden. Of juist net niet uitgebreid genoeg vergeleken met borden van 200 euro. Inmiddels is de prijs gezakt tot 137 euro en op dat punt kun je, mits de compacte vormgeving bij je past, eigenlijk niet om deze Corsair heen. Net wat chiquer dan nauwelijks goedkopere modellen, voorzien van draadloze functionaliteit en vooral het feit dat het een relatief laag bord is (voor een model met hoge switches) maakt dit een makkelijke aanrader en onze redactietip.

©Corsair

Razer Joro

Razer staat vooral bekend om hun grote modellen met alle toeters en bellen, maar biedt met de Joro ook wat anders. De Razer Joro is extreem compact en verreweg het lichtste bord in deze test. De doelgroep bestaat hier overduidelijk uit gamers die hun toetsenbord vooral veel meeslepen. Puur op basis van afmetingen en gewicht ligt deze Razer voor dat doeleind natuurlijk voor de hand. Ondanks het lage gewicht ligt de Joro toch stevig op tafel en zit de bouwkwaliteit van de constructie erg goed in elkaar. De aluminium behuizing voelt ook chic aan, de lage positie is toegankelijk voor velen en aangesloten via de kabel is het ook een snel competitief bord voor gamers.

Razer laat ook wel wat steekjes vallen, vooral voor hun gamende doelgroep. De afwezigheid van een dongel voor een snelle draadloze verbinding en het feit dat de switches nog wel wat speling vertonen, maakt enkele goedkopere alternatieven in deze test in onze optiek fijner. Voor de harde werkers onder ons vinden we de MX Keys ook wat beter voor minder geld.

Daarmee is de Joro in onze optiek niet de meest voor de hand liggende optie, zeker niet voor 130 euro. Als je echt op zoek bent naar het compactste en lichtste toetsenbord, dan is de Joro wel een prima optie.

©Razer

ASUS ROG Azoth X

ASUS en dan met name de ROG-producten staan niet bepaald bekend om hun bedaagde ontwerp. De fabrikant doet daar met hun Azoth X nog een flinke schep bovenop. Wat je er ook van vindt, uniek is het kleurrijke design met half doorzichtige keycaps (voor meer RGB-effect) zeker. Kwalitatief valt er heel weinig op dit bord aan te merken. Het is oerdegelijk en heeft een uitstekende aanslag; het is zelfs een van de fijnste borden in deze test. Het bord heeft ook handige eigenschappen. Draadloos krijg je bijvoorbeeld zowel een snelle als een bluetoothoptie. Daarnaast heeft het bord een goede accuduur, een mooie stevige polssteun plus nog wat minder cruciale extra’s, zoals een aanpasbaar oled-scherm in de bovenhoek. Kost wat, maar dan krijg je ook wat.

Ons voornaamste bezwaar gaat over de definitie van het woord ‘wat’. Want voor 200 euro hadden we het bij het bovenstaande gelaten. Een prijs van 250 euro zouden we wel erg pittig noemen, maar de adviesprijs van 329 euro is wel echt extreem. Daarvoor zouden we bijvoorbeeld toch wel analoge switches willen zien of een echt extreem luxe afwerking. Wellicht dat de prijs nog wat zakt, maar ondanks onze hoge inhoudelijke waardering is de exorbitante prijs vooralsnog het argument om het hoogste eremetaal achterwege te laten.

©ASUS

SteelSeries Apex Pro TKL Gen 3

De SteelSeries Apex Pro TKL is ook geen goedkoop bord en is misschien nipt wat minder chic dan de ROG. In tegenstelling tot die concurrentie weet SteelSeries wel een gezonde balans te vinden tussen de kwaliteit van het product, het toevoegen van extra mogelijkheden en het alsnog een beetje temmen van de prijs.

De bouw is uitstekend en de analoge, volledig instelbare switches zijn zowel aangenaam onder de vingers als zeer stabiel met minimale speling. Het strakke ontwerp is ook iets toegankelijker, zeker als je naast gamen ook nog een beetje zakelijk voor de dag wilt komen. Daarnaast is het ook nog een relatief stil toetsenbord, wat fijn is voor de omgeving. Al hangt de stilte natuurlijk altijd af van hoe hard je zelf op de knoppen slaat.

Ook hier is een oled-schermpje van de partij en Steelseries heeft als voordeel dat als je de door ons geteste compacte TKL-versie niet aantrekkelijk vindt, dat er ook een volledige en een nog compactere variant van bestaat.

Nadelen zijn er ook. Zo vinden we het volumewiel net wat te klein in gebruik, is het bord relatief hoog en ontbreekt draadloze functionaliteit. Maar als je je bord toch niet meeneemt is de meerwaarde daarvan te klein om daar meer geld aan uit te geven. Als draadloos niet nodig is, dan is dit in onze optiek het beste bord van dit moment.

©SteelSeries

©SteelSeries

ASUS ROG Falchion Ace HFX

Net als SteelSeries maakt ook ASUS op de ROG Falchion Ace HFX gebruik van magnetische analoge switches. Het bord heeft een nog wat compactere 65%-lay-out, waarbij je dus goed moet opletten of het ontbreken van de functietoetsen een bezwaar voor je is. Functioneel is hij grotendeels gelijkwaardig aan het toetsenbord van SteelSeries en de toevoeging van 8000 Hz polling geeft in theorie nog een klein voordeel in reactiesnelheid boven de SteelSeries.

Voor de originele prijs van 200 euro laat ASUS wel punten liggen. De bouw en de afwerking van de 100 euro kostende Endorfy is zelfs wat beter. Je merkt dat de Falchion iets meer doorveert dan andere borden wanneer je stevig tikt en dat is onacceptabel in het hogere segment. Het bord kost bij de meeste aanbieders 209 euro, maar was tijdens de testperiode ook verkrijgbaar voor 119 euro. Ook voor dat lagere bedrag weet de Corsair K65 Plus Wireless iets meer indruk te maken met zijn bouwkwaliteit en aanslag. Maar als je toch graag een analoge switch wilt waarbij je de aanslagdiepte kunt instellen, dan is dit als de lagere prijs structureel blijft één van de goedkopere opties die als bonus ook nog eens visueel leuk voor de dag komt.

©ASUS

Logitech G Pro X TKL

Logitech is met afstand marktleider op gebied van toetsenborden en heeft dan ook een enorm aanbod aan borden. Het bedrijf heeft praktisch elke populair formaat in huis en er zijn ook nog eens een flink aantal kleurstellingen. Waar Logitech wat minder goed in is, is de naamgeving van de producten. Zo is er ook een G Pro X muis en headset, en zelfs de G Pro X TKL-toetsenborden bestaan in flink wat verschillende uitvoeringen. De reguliere variant wordt ook wel de Lightspeed genoemd, wat staat voor de toevoeging van een snelle draadloze werking. De Rapid-variant is juist voorzien van magnetische switches, maar is die weer volledig bedraad.

Logitech doet op zich weinig fout met deze producten. De bouw, de switches en de mogelijkheden met onder andere mediaknoppen zijn prima. Combineer dat met het feit dat ze veel zullen verkopen omdat ze het bekendste merk zijn, en de meeste kopers zullen tevreden zijn. De realiteit is wel dat er andere modellen zijn die (minimaal) hetzelfde bieden voor minder geld, of een overtreffende prestatie weten te bieden voor iets meer. Voor 160 euro zouden we toch iets meer dan ‘prima’ willen zien, wat extra’s zoals een polssteun of een betere accuduur.

©Logitech

be quiet! Dark Mount

De Dark Mount is het eerste toetsenbord van be quiet!, dat we vooral van de stille behuizingen kennen. Die focus wordt meteen duidelijk zodra je gaat tikken; het is namelijk het stilste toetsenbord in deze test. De focus op stilte gaat helaas wel wat ten koste van switchstabiliteit en tikgevoel.

Qua mogelijkheden zet het bord zich door een modulaire opbouw erg af van de rest. Naast een rechttoe rechtaan compact TKL-bord krijg je ook een afneembaar numeriek veld met macrotoetsen voorzien van een schermpje dat je ook nog eens zowel links als rechts kunt plaatsen. Ook krijg je een opzetmodule met schermpje en mediatoetsen en polssteunen. Zo transformeert de Dark Mount binnen een paar seconden naar een overcompleet XL-monsterbord.

Was de Dark Mount scherp geprijsd geweest, dan hadden we enkele kanttekeningen door de vingers kunnen zien. Maar als je de hoofdprijs vraagt, dan verwachten we dat alles top is. Dat is niet helemaal het geval. De polssteun is kwalitatief treurig, de switches voelen minder chic dan borden die de helft kosten en de software voor de macrotoetsen laat te wensen over. Voor hetzelfde geld kun je ook een prima toetsenbord en een los macrotoetsenbord als de Elgato Stream Deck kopen. Een aanbieding en een software-update kan wel genoeg zijn om van dit goede idee een serieuze concurrent te maken.

©be quiet

Logitech MX Keys S

De Logitech MX Keys S is een beetje het buitenbeentje in deze vergelijking. In tegenstelling tot de ander toetsenborden is het namelijk géén bord waar fanatieke gamers blij van zullen worden. De keerzijde is dat het voor iedereen die een high-endbord zoekt voor alle andere doeleinden een model is waar je praktisch niet omheen kunt. Ook bestaat er naast de door ons geteste full size-versie een minivariant waarop het numerieke veld ontbreekt.

Dit bord is uitstekend gebouwd, voorzien van fijne switches en het heeft een low profile-ontwerp dat ook erg toegankelijk is voor iedereen die nog niet eerder een high-endbord gebruikt heeft. Als je nu een goedkoper toetsenbord hebt, dan voelt dit als een verademing en een ervaring waar je niet meer zonder wilt. Je kunt hem met meerdere apparaten verbinden, de accuduur is uitstekend en de software van Logitech is volwassen en biedt tal van extra mogelijkheden die voor kantoorwerkers relevant zijn.

Zolang gamen geen eis is, is dit een fijn bord zonder dat je echt de hoofdprijs betaalt. Houd alleen even de verschillende formaten in de gaten, en het feit dat er verpakkingen met en zonder polssteun worden verkocht.

©Logitech

Conclusie

Echt slechte borden hebben we reeds uit onze selectie gefilterd, dus geen van de geteste toetsenborden is een miskoop. Het belangrijkst is om duidelijk in kaart te brengen welk formaat en indeling je nodig hebt en aan welke extra eigenschappen je waarde hecht. Het merk is normaliter bijzaak, maar er valt iets voor te zeggen om al je randapparatuur in één softwarepakket te beheren.

Toch zien we wel enkele uitblinkers. Zoek je louter een toetsenbord zonder fratsen voor kantoorwerk, dan is de Logitech MX Keys S onze eerste keus, met als bonus dat de lage toetsen voor praktisch iedereen fijn tikken. We geven Logitech daarom een redactietip. Wil je wel gamen, dan biedt Endorfy een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding voor minder dan 100 euro, al vinden we de Corsair K65 Plus Wireless zijn paar tientjes meer wel waard voor de iets betere bouw en de lagere constructie. Beide borden zetten veel druk op de concurrenten, waarbij je veel meer betaalt voor een bescheiden impact op de daadwerkelijke ervaring. Uiteindelijk krijgt ook Corsair een redactietip. In het hogere segment zien we wel degelijk waarde worden toegevoegd. Zo biedt de ASUS ROG Azoth X een van de beste ervaringen, maar vinden we de prijs van meer dan 300 euro niet helemaal in verhouding staan. De Steelseries Apex Pro TKL vinden we ook een uitblinker die wel een iets redelijkere balans weet te vinden in dat segment: degelijke bouw en aanslag, zeer compleet qua mogelijkheden en de instelbare analoge switches bieden ook echt iets nieuws en unieks. Als zo'n 200 euro voor een toetsenbord geen bezwaar is, zou dat onze eerste keuze zijn.