Propriëtaire software zet een stevige rem op onze vrijheid, omdat je er als gebruiker geen controle over hebt. Daar tegenover staat vrije software, het andere uiterste waarmee je juist de controle weer terugneemt. Wat is vrije software precies? Dat leggen we hier uit.

Propriëtaire software is in handen van de eigenaar, meestal een groot bedrijf als Google of Microsoft, en het is helaas al vaker gebeurd dat eigenaars misbruik maken van de beslotenheid van hun programmatuur. Zo komt het regelmatig voor dat gegevens van de gebruiker heimelijk worden doorgesluisd, er ongemerkt achterdeurtjes worden ingebouwd of de makers misbruik maken van drm-technieken (digital rights management) om vervelende beperkingen op te leggen. 

Vrije software gaat hier tegenin, maar de definitie hiervan is niet zo eenduidig als die wel lijkt. Je mag het om te beginnen niet verwarren met kosteloos, ook al is die software meestal gratis. Het is evenmin een synoniem van opensource, want bij opensource worden ook wel licenties geaccepteerd die in de filosofie van vrije software te beperkend zijn.

Hoewel de definitie van vrije software in de loop der jaren frequent werd herzien, houdt echt vrije software in dat je als gebruiker over vier essentiële vrijheden beschikt. Je mag het programma gebruiken voor elk doeleinde, je mag de broncode bestuderen en naar willekeur aanpassen, en je mag originele kopieën én kopieën van je aangepaste versies verspreiden.

Kritiek

Wanneer je gebruikmaakt van een externe cloudserver, loop je als gebruiker niet alleen het risico op privacyschending door het uploaden van persoonlijke gegevens, je hebt ook helemaal geen controle over wat de software precies uitvoert. Sterker nog, je hebt niet eens een uitvoerbaar bestand in handen.

Zulke diensten worden doorgaans onder de neutrale noemer ‘cloud computing’ of SaaS (Software as a Service) verpakt. Maar volgens Richard Stallman, een notoire voorvechter van vrije software, kun je beter van SaaSS (Service as a Software Substitute) spreken. 

©PXimport

Een bedrijf zet een netwerkserver op, laat die (hopelijk alleen goedaardige) computertaken uitvoeren zoals tekstvertaling of documentbewerking, en nodigt vervolgens gebruikers uit om zijn server te gebruiken in plaats van de eigen computer. Stallman spaart zijn kritiek niet: “SaaSS is als het uitvoeren van propriëtaire software die is voorzien van spyware en een universele achterdeur.”

Volgens Stallman zouden gedecentraliseerde P2P-oplossingen met end-to-end encryptie een alternatief kunnen vormen voor allerlei populaire webapplicaties. Die software ziet hij het liefst uitgegeven worden onder een copyleft-licentie als GNU Affero GPL, omdat de software dan makkelijker kan worden omgezet in server-gebaseerde programma’s.

In plaats van ‘rentware’ in te zetten bij een SaaS-provider, lijkt het opzetten van eigen servers ons in de tussentijd de aangewezen uitweg voor wie privacy en vrijheid hoog in het vaandel draagt.

Voorbeelden van vrije software

Als je op zoek gaat naar netwerkservices met niet-propriëtaire software, vind je op de pagina Awesome-Selfhosted een lijst met meer dan duizend kandidaten, opgedeeld in zo’n 45 rubrieken, waaronder Analytics, Blogging Platforms, File Sharing and Synchronization, Media Streaming enz. Circa 470 van deze diensten zijn uitgebracht onder een GPL-licentie, waarvan zo’n 140 met GNU Affero GPL; onderaan de webpagina vind je nog andere licentiemodellen in een lijst.

WhatsApp is de meest geïnstalleerde app bij op Nederlandse smartphones, gevolgd door Google Maps, DigiD en YouTube. Dat blijkt uit het Mobile App Trends Report 2025 van Framna. Voor dit rapport zijn 600 apps geanalyseerd en 9.000 gebruikers ondervraagd.

Praktisch wint het van nieuws

De Top 20 laat een duidelijke voorkeur zien voor praktische apps, zoals 9292, NS, PostNL en Buienradar. Ook supermarktapps als die van Albert Heijn en Lidl Plus zijn vertegenwoordigd; terwijl ook Marktplaats, Bol en Spotify populair zijn.Nieuwsapps van onder andere NU.nl, NOS en De Telegraaf ontbreken. Daarin verschilt Nederland bijvoorbeeld van Scandinavische landen als Zweden en Denemarken, waarin de categorie nieuwsapps sterker scoort.

Kijken we naar sociale media, dan staan Facebook, Instagram en LinkedIn wel in de Top 20, maar TikTok ontbreekt.

Hoge waardering ≠ (automatisch) vaak geïnstalleerd

Framna keek niet alleen naar hoeveel een app wordt geïnstalleerd, maar ook naar de mate van waardering. De zogeheten "App Pulse-score" is gebaseerd op tevredenheid, gebruikswaarde, relevantie en het imago van de aanbieder. Op basis van die score staan WhatsApp, Spotify en ChatGPT bovenaan. Opvallend: sommige apps met een hoge App Pulse-score – zoals ChatGPT en Teletekst – komen niet voor in de lijst van meest geïnstalleerde apps.

WhatsApp niet weg te denken

WhatsApp is met een gebruikspercentage van 97 procent met afstand de populairste app in Nederland. De app wordt zowel privé als zakelijk gebruikt, onder meer voor klantenservice, groepsgesprekken en afspraakherinneringen. Daarmee speelt WhatsApp een centrale rol in de digitale communicatie van veel Nederlanders.

DigiD en Tikkie onmisbaar geworden

Ook DigiD en Tikkie zijn breed ingeburgerd. DigiD is de standaard geworden voor online toegang tot overheidsdiensten en zorginstanties. Tikkie wordt veel gebruikt voor het eenvoudig terugbetalen van bedragen onderling. Beide apps combineren gebruiksgemak met een duidelijke functie, waardoor ze inmiddels voor veel gebruikers tot de vaste uitrusting van hun telefoon behoren.

Social media dagelijks het meest geopend

In het onderzoek is ook gekeken naar het daadwerkelijke gebruik van apps. Social media worden het vaakst dagelijks geopend (door 62 procent van de ondervraagden), gevolgd door nieuwsapps (61 procent), financiële apps (31 procent) en entertainmentapps (28 procent). Toch halen nieuwsapps de top 20 van meest gebruikte apps niet.

De 20 meest gedownloade apps in Nederland

1: WhatsApp

2: Google Maps

3: DigiD

4: YouTube

5: Facebook

6: Marktplaats

7: Instagram

8: Albert Heijn

9: Spotify

10: Bol

11: PostNL

12: Messenger

13: NS

14: Netflix

15: Buienradar

16: Tikkie

17: Lidl Plus

18: LinkedIn

19: 9292

20: ING

Sony heeft zijn nieuwste vlaggenschip smartphone in de Xperia-serie aangekondigd, de Xperia 1 VII. Met deze telefoon kunnen gebruikers vloeiende en stabiele video-opnamen maken, zonder dat ze daarbij naar het scherm hoeven te kijken.

De nieuwe Xperia is ontworpen in nauwe samenwerking met de ingenieurs van Sony's andere productlijnen, zoals Alpha camera's, Walkman audioapparatuur en BRAVIA televisies. Hierdoor profiteert de smartphone van de nieuwste technologieën uit deze verschillende Sony-productcategorieën. De telefoon maakt gebruik van wat Sony 'Xperia Intelligence' noemt, een verzameling AI-technologieën die speciaal voor deze telefoon zijn geoptimaliseerd om camera, geluid en beeldweergave te verbeteren.

Nieuwe camera-bediening

De Xperia 1 VII introduceert een compleet nieuwe camera-ervaring voor smartphones. Met nieuwe functies zoals 'AI Camerawork' en 'Auto Framing' kunnen gebruikers stabiele video-opnamen met een goede compositie maken, zelfs wanneer ze niet naar het scherm kijken. De 'AI Camera Work' functie zorgt ervoor dat het onderwerp in het midden van het beeld blijft, zelfs als je rondloopt tijdens het filmen. 'Auto Framing' gebruikt AI om het onderwerp te volgen en het beeld automatisch bij te snijden zodat het centraal in het scherm wordt geplaatst.

De smartphone beschikt over drie camera's aan de achterzijde. De ultragroothoeklens van 16 mm is uitgerust met een 48 MP 1/1,56-inch sensor, ongeveer 2,1 keer groter dan het vorige model, waardoor je ook 's nachts heldere foto's kunt maken. De groothoeklens biedt 24-48 mm (gelijk aan 2x optische zoom) en is uitgerust met de 'Exmor T for mobile'-sensor. De telelens geeft een optische zoom van 85-170 mm, waarmee ook onderwerpen op grote afstand in hoge resolutie vastgelegd kunnen worden.

Verbeterde audiokwaliteit

Het Walkman DNA komt terug in de verbeterde geluidskwaliteit, vooral bij het gebruik van bedrade koptelefoons. De 'DSEE Ultimate' technologie maakt gebruik van AI om ook bij draadloze verbindingen en gecomprimeerde streaming audiobronnen een hoge geluidskwaliteit te bieden. De full-stage speakers zijn verder aangepast voor een nog helderder geluid over het hele frequentiebereik.

Voor een optimale kijkervaring is aan de achterkant van de Xperia 1 VII een extra lichtsensor toegevoegd waarmee de helderheid en kleur van het scherm aangepast kunnen worden aan de omstandigheden. Of je nu buiten in fel zonlicht staat of binnen in gedimd licht, de telefoon past de helderheid, het kleurengamma en de kleurtemperatuur aan.

Krachtige prestaties

De smartphone is uitgerust met de nieuwste Qualcomm-chip, de Snapdragon 8 Elite, waarbij NPU, CPU en GPU elk met meer dan 40% zijn verbeterd. Met de 'Processing Optimization'-functie kan tot 10% energie bespaard worden bij specifieke toepassingen zoals social media en internetgebruik. Hierdoor kan de Xperia 1 VII volgens Sony twee dagen lang actief gebruikt worden. Sony belooft verder ondersteuning voor vier OS-versie-upgrades en zes jaar aan beveiligingsupdates.

Toegankelijkheid en duurzaamheid

Sony heeft ook aan toegankelijkheid gedacht met functies zoals horizontale meetinformatie via geluid en trillingen op het opnamescherm. De Android 'TalkBack'-functie is aangepast, zodat het menu in volgorde van gebruiksfrequentie kan worden voorgelezen. Bij de productie van de telefoon zelf is volgens Sony rekening gehouden met het milieu: de verpakking is volledig plasticvrij en ongeveer 84% van de materialen in bepaalde onderdelen bestaat uit milieubewuste kunststoffen, waaronder het gerecyclede SORPLAS.

Er is ook een speciaal hoesje ontworpen voor de Xperia 1 VII (apart verkrijgbaar), voorzien van een statiefje dat zowel verticaal als horizontaal gebruikt kan worden. Het hoesje is verkrijgbaar in drie kleuren die bij de Xperia 1 VII passen en bestaat voor ongeveer 78% uit milieuvriendelijke kunststoffen.

Beschikbaarheid en prijzen

De Xperia 1 VII is nu verkrijgbaar in de Sony Store in de kleuren Slate Black, Moss Green en Orchid Purple. De adviesprijs bedraagt 1499 euro inclusief btw. Bij aankoop via de Sony Store ontvangen klanten tijdelijk een gratis WH-1000XM5 draadloze koptelefoon met Noise Cancelling en 50% korting op het speciale Xperia 1 VII hoesje.