Moderne processoren verbruiken bij maximale prestatie wel tot zo'n 100 watt. Hierbij ontstaat nogal wat warmte en om de processor goed te koelen kunt u kiezen voor waterkoeling. Waterkoeling is bijzonder effectief en daarmee vooral voor overklokkers en aantrekkelijke optie, maar zoals zal blijken uit deze test, moet u bij deze manier van koeling zeer voorzichtig zijn. Want de processor mag dan optimaal gekoeld worden, de omliggende componenten op het moederbord worden alleen maar heter. Zo heet, dat een complete uitval van het moederbord niet onwaarschijnlijk is. Maar wordt die hoge temperatuur doorveroorzaakt? Rondom de socket zitten componenten met een hoog energieverbruik, waardoor ze behoorlijk warm worden. Tot die componenten behoren in elk geval condensatoren en spanningsregelaren die de processor moeten voorzien van voltages tot 90 ampère. De 'gewone' processorkoelers (dus geen waterkoeling) koelen deze componenten op het moederbord met de opgewekte luchtstromen. Wanneer deze luchtstroom uitblijft – in het geval van een watergekoelde processor dus – dan stijgt de temperatuur van de componenten tot gevaarlijke waarden. WARMTE BEKIJKEN We bekijken de hitte-ontwikkeling van de moederbordcomponenten met behulp van een infrarood-thermobeeldcamera (zie kader). Het ene deel van het moederbord wordt warmer dan het andere en dit Waterkoud of WATERKOELING MAAKT UW PC STILLER, MAAR HOE VEILIG IS HET? Waterkoeling zorgt ervoor dat de temperatuur van uw processor niet te hoog wordt. Daar staat tegenover dat de omliggende componenten op het moederbord gevaarlijk warm worden – we hebben temperaturen van maar liefst 179°C gemeten! Hoe komt dit en wat kunt u er aan doen? TEKST: SASCHA FABER, RENÉ GRAU, THOMAS FRANK EN XANDER HOOSE Met een infraroodcamera meten we de temperatuur van alle pc-componenten. Een folie in plaats van de zijwand laat de warmtestraling passeren die door de camera wordt opgevangen. Warmtebeeld luchtkoeling – Bij luchtkoeling koelt de luchtstroom van de processorkoeler ook de moederbordcomponenten. wordt in beeld gebracht met verschillende kleuren. In ons testlab kijken we wat er gebeurt als we de luchtkoeling vervangen door waterkoeling. We rusten twee gelijkwaardige pc's uit met een Intel Pentium 4 3,4 GHz processor. Het eerste systeem is uitgerust met de Intel referentiekoeler, die met zijn speciale radiale vorm van de koelvinnen de luchtstroom naar de zijkanten van de koeler afvoert. Het andere systeem krijgt een waterkoelingsset. HITTEGOLF De thermo-opnamen laten duidelijk zien dat de spanningsregelaren boven de socket de grote hittebron zijn op het moederbord. De maximale temperatuurwaarden bij de waterkoeling liggen hier tussen de 40 en 80 graden hoger dan bij het luchtgekoelde SSSSST! Waterkoeling maakt uw pc lekker stil, maar er zijn nog veel meer mogelijkheden om het volume van de computer naar beneden te schroeven. In PCM 12 geven we u een uitgebreid overzicht van de mogelijkheden en kijken we naar stille koelingen, voedingen en isolatiemateriaal. Zo werkt een warmtebeeldcamera De beelden van de temperatuurverdeling op het moederbord worden geleverd door een thermografiecamera. Verschillende temperatuurbereiken worden met verschillende kleuren aangeduid. De precieze kleur-temperatuurverdeling vindt u op de hier afgebeelde schaal. Blauw betekent koel(er), rood betekent warm(er). www.pcmweb.nl november 2004 PERSONAL COMPUTER MAGAZINE 53 hardware systeem, wat u op de foto's herkent aan de andere kleurwaarden. Let op: metingen van de temperatuur in de computerbehuizing zelf blijken absoluut geen goede graadmeter te zijn. De temperatuur blijft in onze test ook met waterkoeling op een ongevaarlijke 34°C steken. Dat wijst erop dat waterkoeling een uitstekende manier is om de door de processor ontwikkelde warmte buiten de computerkast te krijgen. GEVAARLIJK WARM De temperatuur van de componenten stijgt bij waterkoeling tot om en nabij de 80°C. Bij een maximale processor-belasting kan de temperatuur van sommige componenten echter oplopen tot wel 179°C. Dat is hoger dan de toegestane specificaties voor de processor – bij langdurig gebruik zal de chip dan ook onherroepelijk uitvallen. Dat is onacceptabel heet: zou de temperatuur 10 tot 20 graden hoger liggen, dan zou het soldeertin op het moederbord wegsmelten. Bij luchtkoeling wordt de temperatuur niet hoger dan 100°C, wat ook niet gering is, maar wel binnen de gespecificeerde waarden valt. Waterkoeling is een goede en stille oplossing om uw processor op een lage temperatuur te houden. Vooral bij het overklokken van uw processor biedt deze koelmethode goede resultaten. Waterkoeling brengt wel een groot gevaar met zich mee: door het ontbreken van luchtstromen die normaal gesproken door de processor-koeling ontstaan, worden de componenten in de buurt van de processor niet meer gekoeld. Bent u van plan om waterkoeling te gaan gebruiken, zorg dan voor een goede beluchting van uw moederbord – het liefst door het strategisch plaatsen van één of meerdere stille ventilatoren in uw computerkast. OPLOSSING Toch hoeft u het idee van waterkoeling niet direct terzijde te schuiven. Waterkoeling is immers een stille en efficiënte manier om uw processor op een veilige temperatuur te houden. Een watergekoelde processor betekent echter wel dat u niet moet vergeten om de overige componenten ook van koeling te voorzien – vooral op het moederbord. Een paar stille casefans zijn hier een eerste stap. Van wezenlijk belang is natuurlijk dat de hiermee opgewekte luchtstroming wél de componenten rond de processor-socket kan bereiken. Het gebrek aan commerciële oplossingen voor dit probleem compenseert u met een beetje inventiviteit. Een goede oplossing is bijvoorbeeld een extra kleine ventilator die u rechtstreeks op de componenten boven de socket plaatst. Als bevestigingspunt kunt u denken aan de koelplaat van de waterkoeling. Fabrikanten als Asus en Abit hebben inmiddels sommige moederbordmodellen uitgerust met speciale ventilatoren en luchtschachten die puur gericht zijn op het koelen van condensatoren en spanningsregelaren. < PCM CONCLUSIE Waterkoeling is een goede en stille oplossing om uw processor op een lage temperatuur te houden. Vooral bij het overklokken van uw processor biedt deze koelmethode goede resultaten. Waterkoeling brengt wel een groot gevaar met zich mee: door het ontbreken van luchtstromen die normaal gesproken door de processor-koeling ontstaan, worden de componenten in de buurt van de processor niet meer gekoeld. Bent u van plan om waterkoeling te gaan gebruiken, zorg dan voor een goede beluchting van uw moederbord – het liefst door het strategisch plaatsen van één of meerdere stille ventilatoren in uw computerkast.