Alles dat je moet weten over het Windows register

Tip 01: Bestanden

Het Windows-register houdt talloze instellingen bij. Niet alleen van Windows zelf, maar ook van hardwarecomponenten en allerlei andere applicaties en services. Op het niveau van de Verkenner blijkt het register uit een reeks bestanden te bestaan (ook wel hives genoemd – letterlijk: bijenkorven) waarvan de meeste zich bevinden in de map %systemroot%\system32\config. Het is absoluut niet de bedoeling dat je deze binaire bestanden rechtstreeks probeert te openen, laat staan te wijzigen of te verwijderen. Windows laat je deze informatie gelukkig wel op een gebruiksvriendelijkere manier benaderen via een ingebouwde tool: druk op Windows-toets+R en voer Regedit uit.

Tip 02: Boomstructuur

Zodra je het register met Regedit hebt opgestart, zie je in het linkervenster de vijf hoofdsleutels te zien in de vorm van een boomstructuur, waarbij elk item op een steeds lager niveau sleutels, subsleutels en ingangen bevat. Die ingangen verschijnen in het rechtervenster van Regedit en worden gekenmerkt door een naam, een gegevenstype en de eigenlijke data. Er zijn zes verschillende gegevenstypes, maar bij het tweaken kom je vooral met twee types in aanraking: tekenreekswaarden (een tekenreeks met variabele lengte) en dword-waarden (een ‘double word’ oftewel een waarde van 32 bits, vaak gebruikt voor schakelopties als 0 (uit) en 1 (aan)). Net zoals in het navigatievenster van de Verkenner is het voldoende om te dubbelklikken op het item om dieper in de boomstructuur te kunnen afdalen. Zolang je geen wijzigingen aanbrengt, is het volkomen veilig om zo het register te benaderen. Ga bijvoorbeeld maar eens op zoek naar de schijflocatie van de Windows-hives te zien. Dubbelklik achtereenvolgens op HKEY_LOCAL_MACHINE / SYSTEM / CurrentControlSet / Control / Hivelist.

Tip 03: Sleutelback-up

Voor we je vertellen hoe je de inhoud van sleutels kunt wijzigen, geven we je eerst mee hoe je een veiligheidskopie maakt, zowel van individuele sleutels als van het complete register. Immers, een ondoordachte aanpassing zadelt je in het slechtste geval met een onopstartbare Windows op.

Beginnen we met het back-uppen van een registersleutel: klik de gewenste (sub)sleutel met de rechtermuisknop aan en kies Exporteren. Check bij Exportbereik of inderdaad de gewenste (sub)sleutel is geselecteerd en geef een duidelijke naam voor het exportbestand op. Je hebt verschillende opties bij Opslaan als. Standaard staat hier Registerbestanden (*.reg) geselecteerd: het resultaat is een tekstbestand waarop je in de Verkenner enkel hoeft te dubbelklikken om, na je bevestiging, de originele waarden binnen die (sub)sleutel in register terug te zetten. Had je intussen echter nieuwe subsleutels binnen die sleutel gecreëerd, dan worden deze niet automatisch verwijderd wanneer je zo’n reg-bestand terugplaatst. Is dat wel de bedoeling, dan dien je bij Opslaan als het type Registercomponentbestanden (*.*) te selecteren. Het resulterende bestand is binair en kun je terugzetten vanuit Regedit, via Bestand / Importeren, waarbij je als type Registercomponentbestanden (*.*) instelt.

Tip 04: Registerback-up

Hoewel een registerback-up ook mogelijk is met behulp van een systeemherstelpunt (druk op de Windows-toets, tik herstel in en kies Een herstelpunt maken) of door in het register het menu Bestand / Exporteren te kiezen en bij Exportbereik de optie Alles aan te stippen, kun je beter gebruikmaken van een externe tool als Regbak. Na een eenvoudige installatie start je de tool op en druk je op de knop New Backup. Voorzie het van een geschikte naam en laat de standaardlocatie %SystemRoot%\RegBak ongemoeid. Indien noodzakelijk kun je dit aanpassen via Options. Eventueel bepaal je via Click here to view details welke hives je in de back-up mee wilt nemen. Bevestig met OK / Start en even later is de back-up toegevoegd aan het overzicht.

Ook het herstellen van een compleet register, met behulp van RegBak, is eenvoudig. Start RegBak op, selecteer de gewenste back-up, druk op Restore en op Start – tenzij je nog wilt specificeren welke hives je precies wilt terugzetten: in dat geval klik je eerst de Options aan.

Tip 05: Registerherstel (1)

Maar wat als je je register zo verknoeid hebt dat Windows niet meer wil opstarten? Start dan je systeem op met het installatiemedium van Windows. Heb je nog niet eerder zo’n installatiemedium gemaakt, creëer dat dan alsnog met behulp van een andere pc en het hulpprogramma Windows Media Creation Tool. Zodra je het systeem hiermee hebt opstart, stel je eerst taal en toetsenbord in, waarna je voor Uw computer herstellen kiest. Vervolgens selecteer je Problemen Oplossen / Opdrachtprompt. Het komt er vervolgens op aan de juiste stationsletter van je Windows-partitie te vinden, wat wellicht niet het gebruikelijke station (C:) is. Een eenvoudig trucje hiervoor is door via de opdrachtprompt Notepad uit te voeren en dan door Bestand / Opslaan als de stationsletter van je Windows-partitie te vinden – dus die met (onder meer) de map \Windows.

Tip 06: Registerherstel (2)

Heb je de locatie gevonden? Sluit dan Notepad af en ga met het commando cd <naam submap> stapsgewijs naar de back-upmap van Regbak; normaliter is dat iets als \Windows\Regbak\<naam_pc>\<datum_backup>. Wanneer je nu het commando dir uitvoert, zou je hier onder meer het bestand regres.cmd terug moeten kunnen vinden.

Voer vervolgens het commando regres.cmd uit met als parameter de stationsletter van je Windows-partitie (bijvoorbeeld: regres.cmd e:). Als het goed is, worden je register-hives nu mooi teruggezet en kun je Windows weer op de normale manier opstarten. Je voert deze procedure uiteraard alleen maar uit als Windows daadwerkelijk niet meer wil opstarten door een corrupt register.

Tip 07: Tweaks

Je weet nu hoe je zowel individuele sleutels als het complete register kunt back-uppen en terugplaatsen, en dus kun je met een gerust geweten registertweaks uitvoeren. Er zijn vele tweaks op internet te vinden, bijvoorbeeld via een zoekterm als windows 10 registry tweak <topic>.

We laten een eenvoudige tweak zien, namelijk: je wilt ook de seconden zien in de Windows-systeemklok. Start Regedit op en navigeer naar de sleutel HKEY_CURRENT_USER \ SOFTWARE \ Microsoft \ Windows \ CurrentVersion \ Explorer \ Advanced. Als je deze sleutel opent, vind je in het rechtermenu een hele reeks items, maar ShowSecondsInSystemClock staat er niet bij. Zelf aanmaken dus maar … Ga naar het menu Bewerken en kies Nieuw / DWORD-waard (32 bits). Wijzig de naam in ShowSecondsInSystemClock en dubbelklik vervolgens op dit item. Wijzig de huidige waarde 0 in 1. Bevestig met OK, sluit Regedit af en meld je opnieuw bij Windows aan. Wil je de seconden weer kwijt, wijzig dan de 1 in 0 of verwijder de waarde ShowSecondsInSystemClock.

Tip 08: Snel vinden

Wil je vaker naar dezelfde registersleutel terugkeren, dan is het slim deze in Regedit aan je favorietenlijst toe te voegen. Open de betreffende sleutel, ga naar Favorieten, kies Toevoegen aan favorieten, geef het een geschikte naam een bevestig met OK. Je vindt de sleutel voortaan onder de opgegeven naam terug in het menu Favorieten.

Daarnaast kun je in het register ook naar specifieke namen zoeken. Open daarvoor het menu Bewerken en kies Zoeken. Vul een zoekterm in en geef aan in welke onderdelen je precies wilt zoeken: Sleutels, Waarden en/of Gegevens. Met F3 navigeer je naar het eerstvolgende zoekresultaat. Houd er wel rekening mee dat Regedit enkel zoekt vanaf de sleutel die je op dat moment hebt geselecteerd.

Voor nog krachtiger zoekmogelijkheden is het portable RegScanner een prima tool. Onderaan de webpagina vind je trouwens ook een Nederlands taalbestand (regscanner_dutch.zip) dat je eerst uitpakt en vervolgens in de eveneens uitgepakte programmamap plaatst. Start het programma op, klik op Opnieuw Scannen en vul de zoekcriteria in. Je kunt onder meer aangeven in welke hives RegScanner (niet) mag speuren, binnen welke periode een registersleutel aangepast zou zijn enzovoort. Met een dubbelklik open je de gevonden sleutel in Regedit.

Tip 09: Opschonen

Het kan altijd gebeuren dat registersleutels corrupt raken of niet meer ter zake doen. Een zogenoemde registercleaner kan dergelijke ongeregeldheden wellicht voor je oplossen. Echter, in tegenstelling tot wat je vaak leest, zal zo’n tool zelden een fiks probleem kunnen oplossen of je systeemprestaties kunnen verhogen. Erger zelfs, het valt niet uit te sluiten dat zo’n programma net iets te voortvarend te werk gaat en sleutels verwijdert die alsnog nodig bleken. Wil je een dergelijk programma toch gebruiken, zorg er dan in ieder geval voor dat je een registerback-up (zie ook tip 4 en 5) hebt gemaakt.

Er zijn verschillende gratis registercleaners, waaronder CCleaner en Auslogics Registry Cleaner. We bekijken even deze laatste. Verwijder tijdens de installatie het vinkje naast alle onderdelen die je niet mee wilt installeren. Start de tool op en klik op Scan Now. Na afloop kun je de gevonden ‘problemen’ bekijken en eventueel bepaalde vinkjes weghalen. Controleer of er wel degelijk een vinkje staat bij Back Up Changes en druk vervolgens op Repair. Gaat er onverhoopt toch iets fout, open dan het menu File en kies Rescue Center. Selecteer de gemaakte back-up, klik op Restore en op Yes.

Tip 10: Aanpassing opsporen

Het kan nuttig zijn om te weten welke registersleutels een programma of service tijdens de installatie of het gebruik zoal aanpast. Met een gratis tool als RegistryChangesView (een Nederlands taalbestand is afzonderlijk te downloaden en uit te pakken) kun je daarachter komen. Start de tool op en klik op de knop Momentopname van register maken. Bepaal welke hives je in het snapshot mee wil nemen, bedenk een geschikte naam en locatie en bevestig met Momentopname maken. Installeer of gebruik vervolgens het programma waarvan je de registerimpact wilt nagaan. Vervolgens kies je Bestand / RegistryChangesView-opties en verwijs je bij Gegevensbron van register 1 naar je snapshotmap. Bij Gegevensbron van register 2 kun je Huidige register selecteren – tenzij je ook hiervoor een tweede snapshot had gemaakt: in dat geval kies je hier Opgeslagen momentopname van register. Zodra je op OK drukt, verschijnt er een mooi overzicht van de verschillen.

Tip 11: Monitoren

Het is overigens ook mogelijk in realtime na te gaan wat er allemaal in het register gebeurt. Ook hiervoor bestaan enkele tools, waaronder Sysinternals Process Monitor. Pak het gedownloade zip-bestand uit en start de portable tool op. Zorg ervoor dat in de knoppenbalk alleen het knopje Show Registry Activity is geselecteerd (de vijfnalaatste in de rij): in de statusbalk onderaan zie je het aantal registeractiviteiten. Handig is nog het vizierknopje: wanneer je dat naar een open programmavenster versleept, worden alleen de (register)activiteiten van die applicatie getoond. Om je een idee te geven: onze eigen Word-applicatie zorgde voor zo’n 20.000 registerwijzigingen binnen zo’n vijf minuten. Gelukkig bevat het programmaatje een aantal krachtige filteropties zodat je toch je weg kunt vinden binnen de ontstellende hoeveelheid informatie. Ga naar het menu Filter, kies Filter en vul de gewenste filtercriteria in. Je zal al snel merken: Process Monitor mikt vooral op de doorwinterde gebruiker.