Smartwatches en fitnesstrackers hebben de laatste jaren een opvallende ontwikkeling doorgemaakt. Van eenvoudige apparaatjes voor het vastleggen van trainingsrondjes en het weergeven van smartphone-berichten zijn het geavanceerde gezondheidsgadgets geworden, als we de makers moeten geloven. Door dag en nacht te meten, beloven zij inzicht in de gezondheid en daarmee een positieve bijdrage te leveren aan een lang en gezond leven. Maar wat kunnen deze wearables echt en helpen ze ook gezonder te leven?

Hoewel de eerste Apple Watch de markt voor smartwatches in 2014 een flinke boost gaf, bleef echt succes uit. Inkomende pushnotificaties en de weersverwachting aflezen op een schermpje op de pols waren niet voldoende om kopers enthousiast te maken voor deze nieuwe productgroep. Dit veranderde toen de fabrikanten beweging en gezondheid een speerpunt van deze producten maakten. Het besef van kwetsbaarheid dat veel mensen tijdens de coronapandemie hadden ervaren, was daarbij een onverwacht steuntje in de rug.

Een smartwatch heeft twee unieke eigenschappen, het apparaat wordt heel direct op het lichaam gedragen, en dan vaak ook dag én nacht. Dit maakt het mogelijk dat een smartwatch continu metingen doet en dus ook continu data verzamelt over het lichaam, maar ook de fysieke inspanningen van de drager. Juist voor gezondheidsdata is ook het dragen buiten de tijden dat iemand actief is erg belangrijk. Perioden dat het lichaam herstelt en de mate waarin zijn minstens zo belangrijk als de gegevens van de periode dat iemand werkt of sport.

Smartwatches hebben een unieke eigenschap: je draagt ze de hele dag en eventueel ook de nacht.

Meten is weten

Voor het meten zijn smartwatches uitgerust met sensors. Deze zitten altijd aan de binnenzijde, direct op de huid. Dit is noodzakelijk om metingen van voldoende kwaliteit te kunnen doen. Bijna allemaal gebruiken ze licht om te meten, en vrije ruimte tussen sensor en huid evenals inkomend licht van de zijkant, maken de metingen minder betrouwbaar.

Een sensor op een smartwatch bestaat altijd uit een combinatie van een emitter die een of meer lichtsignalen uitzendt en een receptor die het terugkerende signaal ontvangt. Volgens Pieter Hélin van sporthorloge-fabrikant Polar gaat het bijvoorbeeld bij de hartslag om “verschillende led-emitters die een signaal door de huid sturen en telkens als het licht weerkaatst wordt, is er een bloedstroom en dus ook een hartslag”. Het verschil in reflectie is gering, er stroomt immers altijd bloed door de pols, maar door de sensor het licht honderden keren per seconde te laten knipperen en de receptor het licht even vaak te laten meten, is het toch voldoende om het aantal keren per minuut dat een hart slaagt, te berekenen.

Om de meting te optimaliseren, kunnen fabrikanten daarbij bijvoorbeeld de frequentie van meten variëren. “De frequentie waarmee de optische hartslagmeter meet, hangt af van het activiteitsniveau van de gebruiker. Begin je met een activiteit, dan zal deze vaker een meting uitvoeren om de gebruiker te voorzien van frequentere en nauwkeurigere hartslaggegevens,” vertelt Ewout Meijers, productmanager bij Garmin.

Daarnaast worden de sensors zelf continu verder ontwikkeld. Meer sensors met meer kleurvariëteit of juist, zoals Samsung stelt, juist minder sensors maar met meer kwaliteit in elke sensor, waardoor deze op een meer optimale afstand van elkaar geplaatst kunnen worden. De ruimte achterop de smartwatch is immers beperkt.

De sensors voor het meten, zitten zoals bij deze Samsung Galaxy Watch en Polar Vantage V altijd aan de binnenzijde van de smartwatch.

Indirect meten

Wat voor al deze sensors geldt, is dat ze indirect meten. Ze meten niet het elektronische signaal van het hart zoals je dat met een borstband doet (volgens Hélin toch de gouden standaard), maar ze meten het product van een hartslag. Het voordeel van dit indirect meten is dat het niet-invasief is: er hoeft niets in of aan het lichaam te veranderen om de meting te doen.

Niet-invasief meten is veelal ook goedkoper en vereist geen of minder professionele begeleiding. Ook combineren smartwatches sensorinformatie met andere informatie. Zo is de stappenteller nooit een exacte meting van het aantal keren dat iemand een voet op de grond zet, maar altijd een afgeleide van de intensiteit en het ritme van andere bewegingen. “Een stappenteller herleidt een stap uit de beweging van het lichaam als je loopt. Het gebruikt hiervoor de diverse bewegingssensors die in de stappenteller verwerkt zitten. Bij Garmin zijn deze zo ontworpen dat zij repetitieve loopbewegingen kunnen detecteren en bijhouden. Wanneer je arm zwaait, zal de interne drie-assen-accelerometer van het horloge elke complete zwaai meten en vastleggen als twee stappen.”

Deze manier van meten is voldoende om een voldoende nauwkeurige score te geven voor het aantal stappen, maar het zal zelden het exacte aantal stappen zijn. De kans dat stappen worden geregistreerd omdat de pols beweegt terwijl je niet loopt maar wel actief bezig bent, is niet uit te sluiten.

©Pieter Hélin

Volgens Polar-productspecialist Pieter Hélin (hier op de foto) zijn de stappen die een smartwatch meet nooit exact het aantal stappen dat iemand zet, maar een zeer goede benadering.

Van sport naar gezondheid

Om de stap te maken van fitness en sport naar gezondheid, is meer en ook andere data nodig. Hiervoor waren betere en ook andere sensors nodig. De eerste generaties optische sensors waren bijvoorbeeld onvoldoende nauwkeurig en ook lag de frequentie van meten te laag, om ook trends en onregelmatigheden in een hartritme te detecteren. Dit was wel nodig om een elektrocardiogram (ecg) te maken.

Steeds meer smartwatches kunnen ook een eenvoudige ecg maken.

Een van de eerste nieuwe metingen die de fabrikanten wilden toevoegen. Uiteindelijk was Apple met de Watch Series 4 de eerste, maar inmiddels kunnen bijna alle merken dit.

Na de meting met de smartwatch is er in de app vaak meer uitleg en ook de mogelijkheid om het rapport van de ecg als pdf te delen.

Niet voor medisch gebruik

Gebruik van de ecg-functie gaat zonder uitzondering vergezeld van de disclaimer dat de meting niet bedoeld is voor medisch gebruik, diagnose of behandeling. De reden hiervoor is dat een smartwatch geen medisch apparaat is. Om dat wel te zijn, moet de smartwatch aan tal van regels voldoen waar hij nu niet aan voldoet. De meeste smartwatches maken een elektrocardiogram met één kanaal. Dit is voldoende voor een eerste indruk, maar onvoldoende voor echt medische diagnose. Daarvoor is een 6- of zelfs 12-kanaalsmeting nodig, waarbij ook tal van andere signalen van het hart worden gemeten die een smartwatch nu helemaal niet ziet.

Kenneth Meijer, professor Bewegingswetenschappen aan de Universiteit Maastricht, noemt de ecg een van de meetwaarden die “je niet door een leek of app moet laten beoordelen”. Voor de juiste interpretatie en diagnose is meer informatie en ook meer kennis nodig. Pieter Hélin van Polar is hetzelfde oordeel toegedaan: “Een wearable is geen medisch apparaat, maar het kan wel helpen om bepaalde trends op te sporen. De data die uit een consumentenwearable komt, kunnen een alarmpje doen afgaan, maar zijn geen medische diagnose.”

Ecg-meting gaat altijd gepaard met de disclaimer dat het geen volledige medische meting is en voor een juiste diagnose een medisch expert nodig is.

Bloeddruk

Na de ecg was de bloeddruk de volgende belangrijke gezondheidsindicator die smartwatchfabrikanten willen kunnen meten. Dit is beduidend lastiger dan de hartslag of het zuurstofgehalte in het bloed. De Samsung Galaxy Watch4 en Huawei Watch D2 zijn nu de eerste smartwatches die ook de bloeddruk kunnen meten. Samsung doet het met een optische sensor die de pulsgolflengte van de hartslag meet en correleert met de bloeddruk. Hiervoor is het nodig voor het eerste gebruik de meting van de smartwatch minimaal drie keer te vergelijken met die van een traditionele bloeddrukmeter en deze kalibratie gedurende de tijd van het gebruik regelmatig te herhalen.

Samsung meet de bloeddruk optisch en daarom is het nodig de smartwatch regelmatig te kalibreren met een traditionele bloeddrukmeter.

 Huawei doet het met de Watch D2 opvallend anders. De Watch D2 beschikt over een driedubbele polsband waarvan de binnenste twee tijdens de meting worden opgepompt. Vergelijkbaar met hoe een traditionele bloeddrukmeter met een manchet om de bovenarm de bloeddruk meet, maar dan dus op de pols. Het voelt ook precies zo, je voelt het bloed stuwen en de hartslag steeds nadrukkelijker.

De Huawei Watch D2 heeft een medische certificering voor het non-invasief meten van bloeddruk.

 Behalve losse metingen kan de D2 ook gedurende een langere periode op vooraf ingestelde intervallen automatisch de bloeddruk meten. Door 24 uur lang elk half uur een meting te doen, levert dit een beeld van de bloeddrukwaarden gedurende de dag én nacht.

De Watch D2 van Huawei kan gedurende een langere tijd regelmatig automatisch de bloeddruk meten met zijn toch al innovatieve meetmethode.

Andere wearables

Behalve bij de sensors innoveert de industrie ook in aantal en vorm van slimme wearables. Samsung heeft inmiddels de Samsung Galaxy Ring die de huidtemperatuur en hartslag meet, en tevens over een accelerometer beschikt die de bewegingen en activiteit van de drager volgt. En dat product doet het tot een week zonder op te laden.

De Samsung Galaxy Ring draag je aan je vinger en heeft aan de binnenzijde drie sensors voor hartslag- en fitnesstracking en het meten van het zuurstofgehalte in het bloed.

 Volgens Samsung zijn de metingen van de Galaxy Ring het betrouwbaarst wanneer deze aan de wijsvinger gedragen wordt. Niet iedereen zal dit doen, gedragen aan de ringvinger valt deze in elk geval minder op. Maar zeker bij het slapen zal het comfortabeler aanvoelen dan een soms forse smartwatch.

De Galaxy Ring van Samsung is een comfortabel alternatief voor een grote smartwatch, zeker tijdens de nacht, en levert dan toch belangrijke data over de hartslag tijdens de slaap.

 Waar de Samsung Galaxy Ring vooral compatibel is met de Samsung-gezondheids-apps en het Android-platform, geldt dat niet voor de Sennheiser Momentum Sport. Deze oordopjes bieden behalve prima geluid, ANC-ruisonderdrukking en draagcomfort, ook inzicht in hartslag en lichaamstemperatuur. De techniek is ontwikkeld samen met Polar.

Muziek en meteen ook meten, deze oordopjes van Sennheiser zijn uitgerust met sensors voor temperatuur en hartslag.

Volgens productmanager David Holm van Sennheiser is meten in het oor nauwkeuriger dan aan de pols. “Een smartwatch kan tijdens het lopen loskomen van de pols wat de meting negatief beïnvloedt. Om eenzelfde kwaliteit gegevens te krijgen als een meting in het oor, zou je een smartwatch hoger op de arm moeten dragen. Maar dat is niet handig en niet comfortabel,” aldus Holm. Omdat je de oordopjes niet dag en nacht draagt, zijn deze vooral voor sporters bedoeld die toch al met een muziekje sporten en de extra nauwkeurigheid van de data waarderen.

De Sennheiser Momentum Sports-oordopjes worden door alle sport- en gezondheids-apps herkend als sensors voor extra data.

Gezondheid is meer dan fitheid

Hoewel fitheid en gezondheid niet los van elkaar gezien kunnen worden, zijn ze niet hetzelfde. “Gezondheid is een veelomvattend concept waarin lichaamsfunctie, activiteit in het dagelijks leven en participatie in de samenleving verpakt zitten. Fitness is daar dus slechts een aspect van,” aldus Meijer. Hij refereert aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die gezondheid in een veel breder perspectief benadert dan alleen lichamelijke gesteldheid.

Meijer is echter niet tegen het gebruik van smartwatches, hij draagt er zelf ook een. “De verbreding naar gezondheid is een goede ontwikkeling mits de uitkomsten goed gevalideerd zijn en de doelstelling bewustwording is. Het bewijs dat fysieke activiteit goed is voor de gezondheid is keihard. De winst zit in de preventieve kant. Smartwatches kunnen bijdragen aan bewustwording en geven goede meetwaarden voor coaching. Dat vereist dan wel dat de specialist weet waar hij op moet sturen. Vroeger was het advies vaak rust, maar meer en meer zien we dat juist het activeren van de mens leidt tot gezondheidseffecten, ook bij ernstig zieke personen,” aldus Meijer.

Professor Bewegingswetenschappen Kenneth Meijer van de Universiteit Maastricht draagt zelf een Apple Watch voor het vastleggen van zijn dagelijkse activiteiten.

De app als coach

De winst die Meijer zoekt, zit ’m vooral in de mobiele apps die bij de smartwatches horen. Ze synchroniseren de data van de smartwatch met de smartphone, en soms ook nog een online dienst. Ze bieden daarna dashboards, analyses en steeds meer ook advies. Waar de sporthorloges steeds betere trainingsschema’s geven voor hardlopers en fietsers, weten de apps die specifiek de gezondheidsdata gebruiken van de smartwatches dat ook steeds beter te doen.

Huawei biedt in zijn Health-app filmpjes voor fitnessoefeningen.

Het coachen gaat van het stimuleren meer te bewegen en in elk geval dagelijks de activiteiten voor bewegen en inspanning te voltooien tot adviezen voor voeding, training en vooral ook slaap. Wie zijn smartwatch ‘s nachts draagt, kreeg al langere tijd bij elke smartwatch wel een rapport met gegevens over de duur en kwaliteit van de nachtrust die afgelopen nacht, maar steeds meer volgen ook adviezen.

Draag tijdens het slapen een Samsung- of Huawei-smartwatch en leg een telefoon met de bijbehorende app naast het kussen en behalve de slaapkwaliteit worden ook snurken en ademhalingsonderbrekingen gedurende de nacht geregistreerd.

In combinatie met een Samsung-smartphone en -smartwatch analyseert Samsung Health snurken en ademhalingsonderbrekingen tijdens het slapen.

Behalve voor de gebruiker zelf bieden de inzichten volgens Meijer ook kansen voor de gezondheidszorg. “Het zou bijvoorbeeld goed zijn als de huisarts of specialist bij een consult ook zou vragen naar het activiteitenprofiel van de patiënt. Dit vereist wel dat ook de artsen deskundigheid opbouwen in leefstijlgerelateerde uitkomsten.”

Conclusie

Door bij de ontwikkeling van nieuwe smartwatches steeds nadrukkelijker te kijken naar gezondheid in plaats van alleen sport en fitness, is er nieuwe dynamiek ontstaan binnen de slimme wearables. Het zorgt voor welkome innovaties bij de sensors en ook modellen. De belofte van de ‘quantified self’ als de mens die zichzelf continu meet en analyseert maakt langzaam plaats voor meer inzicht in gezondheid in de bredere betekenis. Zelfs wanneer voor echt medische zaken een medicus noodzakelijk blijft, kan uiteindelijk niemand tegen meer inzicht en het eerder detecteren van trends of afwijkende waarden zijn.

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.

Op elke website, in elke app en zelfs in de supermarkt laat je digitale sporen achter. Deze worden door bedrijven verzameld en doorverkocht en helaas gebeurt dat vaak op een slecht beveiligde manier. Het gevolg? Datalekken die je privacy en je geld in gevaar brengen. Gelukkig kun je je gegevens met een paar gerichte maatregelen zelf beschermen.

Een goede bescherming van je gegevens begint met het vaststellen welke gegevens er al van je rondzwerven. Daarna beslis je wat écht bewaard moet blijven en vervolgens dicht je elk lek met slimme hulpmiddelen. In dit artikel leiden we door het hele proces. We starten met een snelle inventarisatie van je digitale voetafdruk. Denk aan ongebruikte accounts, verborgen toestemmingen en vergeten wachtwoorden.

Vervolgens gaan we aan de slag: van wachtwoordmanagers en tweestapsverificatie tot versleutelde bestandsdeling en VPN’s. Tot slot kijken we naar je wettelijke rechten onder de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) en laten we zien hoe je die in je voordeel kunt inzetten. Zo groeit je beveiliging organisch mee met elke stap die je zet. Je minimaliseert de risico’s en pakt je regie terug!

Digitale voetafdruk

Elk beveiligingsplan begint met inzicht. Open daarom eerst op je computer Instellingen, kies Privacy en beveiliging en bekijk alle categorieën om te zien welke apps toegang hebben tot je locatie, camera en microfoon. Noteer wat je niet verwacht had.

Ga vervolgens naar je e-mail en zoek op trefwoorden als ‘registratie’, ‘bevestig je account’ en ‘privacyverklaring’. Zo spoor je vergeten accounts op, bijvoorbeeld de webshop waar je vijf jaar geleden een cadeautje bestelde. Bezoek tot slot de website Have I Been Pwned en vul je e-mailadres in. De dienst toont of je gegevens in bekende datalekken zitten.

Geef elke vondst een kleurcode: groen voor veilig, oranje voor opletten en rood voor directe actie. Met dit kleurenoverzicht zie je in een oogopslag waar het gevaar zit. Sla het bestand lokaal op, niet in de cloud, en bescherm het met een wachtwoord. Nu je precies weet welke gegevens rondzwerven, kun je gericht maatregelen nemen in plaats van schieten met hagel. Zo bespaar je tijd en mis je geen verborgen risico.

Onkraakbare wachtwoorden

Een uniek en lang wachtwoord voor elk account is de simpelste en beste bescherming. Installeer daarom een wachtwoordmanager zoals Bitwarden (https://bitwarden.com) of 1Password (https://1password.com). Maak eerst een hoofdwachtwoord van minstens zestien tekens dat geen bestaand woord bevat; combineer hoofdletters, leestekens en een zin die je alleen zelf begrijpt. Open daarna de manager en klik op Nieuwe login of Add Item, plak de url, vul gebruikersnaam in en laat de generator een wachtwoord van vijfentwintig willekeurige tekens maken.

Je kunt ook een volledige lijst met wachtwoorden importeren uit je browser. Sla het op en activeer Autofill in de browserextensie. Wis direct het oude, zwakke wachtwoord en gebruik de functie Password Health om overgebleven duplicaten op te sporen. Dankzij de versleutelde kluis verlaat geen enkel wachtwoord je apparaat onversleuteld; alleen jij bezit de sleutel. Vergeet niet regelmatig een back-up van de kluis te exporteren naar een versleuteld usb-station voor extra zekerheid. Zo voorkom je dat één lek al je accounts in gevaar brengt en kun je wachtwoorden probleemloos blijven vernieuwen.

Tweestapsverificatie

Helaas is zelfs een fantastisch wachtwoord kwetsbaar wanneer een bedrijf een datalek heeft. Activeer daarom altijd een tweestapsverificatie, ook wel multi-factor authentication genoemd. Veel diensten bieden deze optie aan. Ga naar de beveiligingsinstellingen van je account, bijvoorbeeld Account / Beveiliging / Tweestapsaanmelding, en kies voor een authenticator-app.

Installeer op je telefoon een gratis app als Google Authenticator. Klik op QR-code scannen, houd de camera boven het scherm en bevestig. De app toont nu elke dertig seconden een nieuwe zescijferige code. Voer die in op het webformulier en sla de herstelcodes op in een offline-document.

Voor kritieke accounts, zoals je cloudopslag of crypto-wallet, gebruik je bij voorkeur een hardware-sleutel als YubiKey. Steek de sleutel in de usb-poort, druk op het lampje en log in zonder een code over te typen. Dankzij de FIDO2-standaard wordt phishing onmogelijk, omdat de sleutel de url controleert voordat hij tekent. Zo combineer je gemak met een ijzersterke tweede factor die indringers buitenhoudt. Bewaar een reservesleutel op een andere locatie zodat verlies of diefstal je niet buitensluit.

Veilig en tijdelijk delen

Je wilt een scan van je paspoort opsturen naar een overheidsinstelling, of een map met familiefoto’s delen met oma. Gebruik dan nooit onbeveiligde e-mailbijlagen. Kies in plaats daarvan voor een end-to-end-versleutelde dienst als Wormhole.

Sleep het bestand naar het tabblad en beperk de download tot één keer. Kopieer de link, plak hem in een bericht en stuur het wachtwoord via een ander kanaal. Wie te laat klikt, krijgt een 404-fout, waardoor je geen nieuwsgierige meelezers meer hebt.

Werk je in Windows, open dan een willekeurige map, klik met rechts op een bestand, ga naar OneDrive / Delen, kies via de drie puntjes Instellingen voor delen en voeg een Wachtwoord en Vervaldatum toe. Door tijd, wachtwoord en versleuteling te combineren geef je kwaadwillenden geen kans. Bovendien bespaar je opslagruimte omdat het bestand niet in talloze inboxen blijft zweven.

Virtueel privénetwerk

Openbare hotspots in hotels en cafés zijn een paradijs voor datadieven. Zodra je onversleuteld verkeer verstuurt, kan iedereen in het netwerk meelezen. De eenvoudigste bescherming is het inschakelen van een virtueel privénetwerk. Installeer op je laptop en mobiel bijvoorbeeld de opensource-dienst Mullvad of het commerciële NordVPN.

Open de app, klik op Snel verbinden en verifieer dat het slot-pictogram in de menubalk verschijnt. Activeer daarnaast de optie Kill Switch zodat je verbinding blokkeert zodra de tunnel wegvalt. Voor extra zekerheid kun je in je browser de ingebouwde optie Altijd beveiligde verbindingen gebruiken activeren, die je vindt via Instellingen / Privacy en beveiliging. In Firefox heet de optie Alleen-HTTPS-modus. Test je opstelling via de site DNSLeakTest. Verschijnt je eigen provider niet, dan zit je goed. Zo browse je veilig, zelfs op een open wifinetwerk.

Monitoren én reageren

Beveiliging is geen eenmalige klus. Stel dus alerts in die automatisch waarschuwen wanneer jouw gegevens op straat liggen. Klik op Have I Been Pwned bovenaan op Notify me en vul je e-mailadres in. De dienst mailt je voortaan zodra je mailadres opduikt in een nieuw lek.

Voeg daarnaast domeinmonitoring toe voor je eigen website als je die hebt. Als er een waarschuwing verschijnt, open je direct de wachtwoordmanager, genereer je een nieuw wachtwoord en controleer je of tweestapsverificatie actief is. Noteer het incident in je kleurenoverzicht.

Reageer je snel, dan is de kans klein dat cybercriminelen al hebben toegeslagen. Zo bouw je een continue verdedigingslinie die meegroeit met het dreigingslandschap. Maak er een maandelijkse routine van. Dan zijn al je accounts, ook de oude, veilig.

Pak de regie over je data!

Datalekken horen bij het digitale leven, maar hun impact bepaal jij. Door eerst je voetafdruk in kaart te brengen, vervolgens unieke wachtwoorden en tweestapsverificatie toe te passen en je apparaten te versleutelen, sluit je de belangrijkste toegangspoorten. Veilige bestandsdeling, een betrouwbare VPN en een periodieke schoonmaak dichten de resterende kiertjes. Met automatische monitoring en hulp van de AVG is er een goede basis. Geen enkele maatregel staat op zichzelf; samen vormen ze een flexibel schild dat meebeweegt met nieuwe dreigingen. Begin vandaag, ervaar morgen al meer gemoedsrust en bespaar geld en ongemak op de lange termijn.