ID.nl logo
Zo kies je de juiste zonnepanelen voor op jouw huis
© Getty Images
Energie

Zo kies je de juiste zonnepanelen voor op jouw huis

Er bestaat niet zoiets als 'de beste zonnepanelen'. Er zijn honderden fabrikanten die allemaal tientallen verschillende soorten zonnepanelen ontwikkelen en fabriceren. Om je enigszins wegwijs te maken in deze jungle, geven we je in dit artikel een aantal tips om de juiste zonnepanelen te vinden voor op jouw huis!

Dit artikel in 30 seconden:

  • Welke factoren beïnvloeden de keuze voor zonnepanelen? Het land van herkomst, betrouwbaarheid en garanties?

  • Een lijst met fabrikanten uit diverse landen

  • Het aantal wattpiek per paneel: hoe dat de opbrengst en ruimtebehoefte op je dak kan beïnvloeden

  • Het verschil tussen normale en hoog-efficiënte zonnepanelen

  • Keuzes tussen traditionele en full-black-panelen, en hoe dat esthetisch én functioneel een rol speelt

  • De technologie achter mono- en polykristallijne, dunne-film en all-black zonnepanelen

  • Toekomstperspectief: nieuwe technologieën zoals zonnedakpannen en Perovskiet-zonnepanelen

  • Ook lezen: Ik wil graag zonnepanelen op mijn dak, wat nu?

Duitse of Chinese zonnepanelen

Verschillende fabrikanten doen hun best om op te vallen met unieke technologieën, speciale coatings, langere garantieperiodes of minder opbrengstverlies. Toch blijken de verwachte opbrengsten over het algemeen dicht bij elkaar te liggen. Kijk daarom vooral naar een scherpe prijs en de reputatie van de fabrikant.

Dat een zonnepaneel uit Duitsland komt, zegt niets over de kwaliteit. Sterker nog, acht van de tien grootste zonnepaneelfabrikanten zijn Chinees, terwijl geen enkele Duitse fabrikant in de top 10 staat. Europese fabrikanten hebben vaak financiële moeilijkheden vanwege de stevige concurrentie uit China, en het is onzeker of ze op de lange termijn zullen overleven.

De garantie op je zonnepanelen blijft geldig zo lang de fabrikant actief is. Omdat opbrengstgaranties meestal 25 jaar gelden en productgaranties vaak 12 jaar, is het belangrijk te kiezen voor een fabrikant met een stabiele marktpositie. Steeds vaker zie je zelfs productgaranties die 25 tot 30 jaar bestrijken. Fabrikanten als LG, Solarwatt en SunPower bieden dergelijke lange garantieperiodes. Kleinere, goedkopere fabrikanten kunnen op de korte termijn voordelig lijken, maar brengen wellicht garantierisico's met zich mee voor de lange termijn. De huidige top van grote zonnepanelenfabrikanten is als volgt:

Overzicht verschillende merken zonnepanelen

  • Trina (China)

  • LONGi (China)

  • DMEGC (China)

  • Jinko (China)

  • JA Solar (China)

  • Canadian Solar (China)

  • QCells (Zuid-Korea)

  • First Solar (USA)

  • Talesun (China)

  • Suntech (China)

  • Astronergy (China)

  • BYD (China)

  • SunPower (USA)

  • LG (Zuid-Korea)

  • Phono Solar (China)

  • REC (Noorwegen)

©zstockphotos

Wat een zonnepaneel opbrengt is natuurlijk niet alleen afhankelijk van het paneel zelf. De plaatsing speelt bijvoorbeeld ook een rol.

Aantal wattpiek per paneel

De opbrengst van een zonnepaneel is vaak uitgedrukt in wattpiek (Wp). Zo heb je bijvoorbeeld 335-, 375- en 400Wp-panelen. Maar meer wattpiek per paneel is niet altijd beter. Er worden verschillende zonnecellen in de zonnepanelen gebruikt, en hoe efficiënter de zonnecel, hoe efficiënter het paneel. De efficiëntie is de wattpiek per vierkante meter, maar panelen verschillen in afmetingen.

Zo heeft een 20%-efficiënt paneel van 1,00 x 1,65 meter dus 330 Wp, maar eenzelfde paneel van 1,10 x 1,75 meter heeft 385 Wp. Die is dus weliswaar groter, maar niet per se beter. Een systeem van zes zonnepanelen van 385 Wp heeft dezelfde output en neemt dezelfde dakruimte in als een systeem van zeven zonnepanelen van 330 Wp, en soms passen die kleinere panelen net iets beter.

Normale of hoog-efficiënte panelen

Hoog-efficiënte panelen bevatten efficiëntere zonnecellen en nemen minder ruimte in, maar zijn ook duurder. Een normaal zonnepaneel heeft een efficiëntie van rond de 20 procent. Dat betekent dat het zonnepaneel 200 Wp per m2 genereert. Een hoog-efficiënt paneel kan tot 24 procent efficiëntie gaan, wat neerkomt op 240 Wp per m2.

Wanneer je bijvoorbeeld 10 m2 aan hoog-efficiënte panelen hebt, dan levert dat 10 x 240Wp = 2,4 kWp op. Met normale panelen heb je hiervoor geen 10 maar 12 m2 nodig, want 12 x 200 Wp = 2,4 kWp. Het is echter in beide gevallen een zonnepanelensysteem van 2,4 kWp, en de verwachte elektriciteitsopbrengst van beide systemen is hetzelfde.

Hoog-efficiënte panelen zijn vaak een stuk duurder (tot wel 50 procent). Wanneer je een klein dak hebt, kun je meer elektriciteit met hoog-efficiënte panelen genereren, omdat er een grotere systeemgrootte op past. Maar als je de ruimte hebt op je dak, dan hebben normalen panelen een veel betere prijs-kwaliteitverhouding.

Uiterlijk

Zonnepanelen komen vaak met een productgarantie van 12 jaar en een opbrengstgarantie die 25 jaar dekt, maar in de praktijk kunnen ze tot wel 40 jaar meegaan. Vroeger waren panelen vaak uitgerust met blauwe cellen en een aluminium frame, wat niet iedereen even mooi vond. Nu is de trend vooral gericht op volledig zwarte panelen, die minder opvallen op het dak. Daarbij is er een onderscheid tussen zwarte en full-black panelen.

Een full-black paneel heeft een zwart frame, zwarte cellen én een zwarte achterkant, wat resulteert in een uniform zwart oppervlak. Een standaard zwart paneel kan nog steeds een aluminium rand of een witte achterkant hebben. Het is interessant om te weten dat panelen met een witte achterplaat ongeveer 5 procent efficiënter zijn, doordat ze koeler blijven en meer intern licht op de cellen reflecteren.

Technologie

Zonnecellen in zonnepanelen zetten zonlicht om in elektriciteit. Er zijn verschillende typen zonnecellen: mono- en polykristallijn, dunne-film en all-black. Hieronder leggen we de belangrijkste verschillen uit.

Mono- en polykristallijne zonnecellen

Traditionele panelen zijn mono- of polykristallijne zonnepanelen, herkenbaar aan blauwe zonnecellen op een grijs, aluminium frame. Monokristallijne panelen zijn te herkennen aan de losse zonnecellen op het aluminium frame met diamantvormige open ruimtes tussen de zonnecellen. Bij polykristallijne panelen is heel het paneel bedekt met zonnecellen en zie je een kristalachtige glinstering.

©MoreISO

Mono- en polykristallijne zonnecellen.

Dunne-filmpanelen

De dunne-film technologie van zonnepanelen was rond 2015 populair, maar wordt momenteel bijna niet meer verkocht. Solar Frontier was de marktleider en had mooie zwarte dunne zonnepanelen, maar deze konden de monokristallijne full-black panelen niet bijbenen qua rendement en prijs-kwaliteitverhouding.

©alexandrumagurean

Dunne-film panelen.

Full-black-panelen

Full-black panelen zijn de volledig zwarte variant van normale monokristallijne panelen. Ze hebben als voordeel dat ze er beter uitzien op het dak omdat ze minder opvallen dan traditionele panelen.

©JU

Full-black panelen.

Nieuwe technologieën

Er is veel onderzoek gaande naar het gebruik van nieuwe technologieën om zonnepanelen verder te verbeteren. Beloftes over goedkopere, efficiëntere of flexibele zonnepanelen zijn er volop. Het is echter niet waarschijnlijk dat dit de komende 5 tot 10 jaar tot een doorbraak gaat leiden die een beter alternatief biedt dan de huidige panelen. Schaalvoordelen door grote fabrieken leiden tot steeds verder dalende kosten van full-black mono-panelen, en dit maakt het voor deze nieuwe technieken moeilijker. Technieken waar we wel wat van verwachten zijn zonnedakpannen, die nu nog te duur zijn maar qua uiterlijk het mooiste ogen, en Perovskiet-zonnepanelen met een efficiëntie tot 28-30% in het laboratorium.

Half-cut en shingled zonnecellen

Paneelfabrikanten proberen de zonnecellen steeds efficiënter in de zonnepanelen te plaatsen. Zo is het mogelijk om de zonnecellen doormidden te snijden, waardoor de cellen efficiënter naast elkaar geplaatst kunnen worden en de stroom minder weerstand ondervindt. Ook is het mogelijk om de zonnecellen te laten overlappen, waardoor het totale rendement van de panelen omhoog gaat omdat je alle ruimte bedekt met zonnecellen.

Efficiëntie en afmetingen

De afmetingen van de meest gebruikte panelen voor particulieren zijn ongeveer 1 x 1,65 meter en 1,10 bij 1,75 meter. De efficiëntie van zonnepanelen laat zien hoeveel elektriciteit er per vierkante meter wordt geproduceerd. Normale panelen hebben een efficiëntie van ongeveer 20 procent en genereren dus 200 Wp per m2.

Afwijkende afmetingen

Er zijn panelen met andere afmetingen, en fabrikanten gaan steeds meer richting de iets grotere standaardmaten. Voor zonneparken en veldopstellingen worden ook steeds grotere zonnepanelen gebruikt. Een nieuwe standaardmaat is ruim 2 bij 1 meter, waarbij de Wp-waarde de 450 Wp kan overschrijden.

Levensduur van zonnepanelen

Zonnepanelen hebben doorgaans een verwachte levensduur van meer dan 25 jaar. Veel fabrikanten beloven na deze periode nog een opbrengst van 85 procent van het oorspronkelijke vermogen, in vergelijking met 98 procent in het eerste jaar. Er zijn ook fabrikanten die er uit springen, zoals SunPower met 92 procent na 25 jaar en Solarwatt met 87 procent na 30 jaar. Omdat de technologie relatief nieuw is, is het moeilijk om met zekerheid te zeggen hoelang zonnepanelen exact meegaan.

Toch wijzen panelen uit de jaren zeventig, die na vier decennia nog steeds stroom genereren, op een langere levensduur dan oorspronkelijk aangenomen. Na de eerste 25 jaar neemt de opbrengst wellicht langzaam af, maar de panelen zouden in totaal 30 tot 40 jaar kunnen functioneren. Toch kiezen veel mensen ervoor om hun panelen na ongeveer 20 jaar te vervangen vanwege technologische vooruitgang.

Bij het financieel plannen van je zonnepaneelinstallatie is het verstandig om uit te gaan van de gegarandeerde levensduur van 25 jaar, wat al een lange periode is.

Vraag een offerte aan voor zonnepanelen:

▼ Volgende artikel
Review Xiaomi Redmi Pad 2 Pro – Capabel en betaalbaar
© Wesley Akkerman
Huis

Review Xiaomi Redmi Pad 2 Pro – Capabel en betaalbaar

De Xiaomi Redmi Pad 2 Pro is een Android-tablet, verkrijgbaar in twee configuraties. De adviesprijs is 299 euro voor 6 GB werkgeheugen en 128 GB opslagruimte of 349 euro voor 8 GB werkgeheugen en 256 GB aan ruimte. Wij hebben de laatstgenoemde variant getest.

Uitstekend
Conclusie

De Xiaomi Redmi Pad 2 Pro is een solide keuze voor wie een betaalbare en krachtige Android-tablet zoekt. De grootste pluspunten zijn het 12,1-inch matte Dolby Vision-scherm, de vier Dolby Atmos-speakers en de royale 12.000mAh-accu. De tablet leent zich uitstekend voor studenten en voor dagelijks gebruik, bijvoorbeeld voor streaming, lezen en lichte productiviteitstaken – zeker in combinatie met de accessoires. Minpunten zijn het trage opladen en het ontbreken van een IP-rating.

Plus- en minpunten
  • Accu met veel vermogen
  • Groot scherm dat weinig reflecteert
  • Optionele accessoires
  • Capabele processor
  • Goede prijs-kwaliteitverhouding
  • Lange software-ondersteuning
  • Omgekeerd opladen aanwezig
  • Opladen duurt lang (3 uur)
  • Niet stof- of waterdicht
  • Lage maximale helderheid

De Redmi Pad 2 Pro oogt verrassend hoogwaardig voor zijn prijs. Het aluminium frame en de matte achterkant geven hem een stevige, vingerafdrukbestendige afwerking, al is het oppervlak wat glad. Met een gewicht van 610 gram en een dikte van 7,5 millimeter ligt de tablet prettig in de hand: solide, maar toch goed draagbaar. Een IP-certificaat ontbreekt, maar daar staat een aantal handige extra's tegenover, zoals vier Dolby Atmos-speakers, een audiojack en ondersteuning voor micro-sd-kaarten.

Het 12,1-inch lcd-scherm met een resolutie van 2560 bij 1600 pixels valt meteen op door de matte, papierachtige afwerking. Dankzij de anti-reflecterende coating heb je nauwelijks last van schittering, waardoor lezen buitenshuis of in fel licht prettig blijft. De tablet biedt verder een verversingssnelheid van 120 hertz, ondersteuning voor Dolby Atmos en HDR10+, en verschillende instellingen die je ogen ontzien. Alleen de maximale helderheid van 500 nits had wat hoger mogen zijn.

©Wesley Akkerman

Veel vermogen

De Redmi Pad 2 Pro draait op de Snapdragon 7s Gen 4-processor, die in de praktijk zorgt voor vlotte en stabiele prestaties. De tablet verwerkt moeiteloos meerdere apps en tientallen browsertabs (op de achtergrond) zonder merkbare vertraging. De chip is krachtig genoeg voor 4K-videobewerking en veeleisende werktoepassingen. Daarnaast ondersteunt hij moderne verbindingsstandaarden als wifi 6 en bluetooth 5.4, en kun je de opslag eenvoudig uitbreiden met een micro-sd-kaart.

De accuduur is een sterk punt, dankzij de forse 12.000mAh-batterij. Daardoor kun je de tablet dagenlang gebruiken zonder tussentijds opladen, zeker als je hem slechts af en toe erbij pakt. Minder overtuigend is de laadsnelheid: met de meegeleverde 33W-lader duurt het ruim drie uur voordat hij volledig is opgeladen. Wel praktisch is de ondersteuning voor omgekeerd opladen, waarmee je de tablet als een powerbank voor andere apparaten kunt inzetten.

©Wesley Akkerman

Lange software-ondersteuning

De Xiaomi Redmi Pad 2 Pro draait op het overzichtelijke HyperOS 2, gebaseerd op Android 15, met een belofte van vijf Android-upgrades (en zeven jaar aan beveiligingsupdates!). De interface is schoon en maakt multitasking gemakkelijk; de tablet kan drie apps in splitscreen of maximaal vier zwevende vensters tegelijk beheren. Mocht je veel andere Xiaomi-apparaten in huis hebben, dan kun je die prima bedienen van dit apparaat, dankzij de Interconnectiviteit van Xiaomi.

De tablet heeft aan zowel de voor- als achterkant een 8MP-camera, allebei vooral bedoeld voor praktische toepassingen. Fotokwaliteit staat hier niet centraal: beelden ogen wat zacht en missen levendigheid en diepte. De achtercamera leent zich goed voor het scannen van documenten en legt tekst duidelijk vast. De frontcamera is helder genoeg voor videogesprekken in 1080p, ook bij weinig licht, al ligt de vaste focus wat te dicht bij het gezicht.

©Wesley Akkerman

Optionele accessoires

De optionele keyboardcover maakt van de Xiaomi Redmi Pad 2 Pro een volwaardige werktablet. De hoes verbindt via bluetooth, heeft een eigen batterij en dient tegelijk als standaard. De toetsen bieden voldoende travel (diepte) voor prettig typen, al ontbreekt achtergrondverlichting. Ook is er geen touchpad aanwezig. De cover beschikt over een eigen usb-c-poort voor het opladen en heeft ruimte voor een los verkrijgbare stylus.

Voor creatieve gebruikers en studenten is er de Redmi Smart Pen. Deze stylus ondersteunt 4096 drukniveaus en benut de 240Hz-touchsampling van het scherm, waardoor schrijven en tekenen soepel aanvoelt. De pen maakt eveneens verbinding via bluetooth en heeft twee knoppen. Opladen gebeurt via een eigen usb-c-poort; magnetisch opladen via de tablet is niet mogelijk.

©Wesley Akkerman

Xiaomi Redmi Pad 2 Pro kopen?

De Xiaomi Redmi Pad 2 Pro is al met al een solide keuze voor wie een betaalbare en krachtige Android-tablet zoekt. De grootste pluspunten zijn het 12,1-inch matte Dolby Vision-scherm, de vier Dolby Atmos-speakers en de royale 12.000mAh-accu. De tablet leent zich uitstekend voor studenten en voor dagelijks gebruik, bijvoorbeeld voor streaming, lezen en lichte productiviteitstaken – zeker in combinatie met de accessoires. Minpunten zijn het trage opladen en het ontbreken van een IP-rating.

▼ Volgende artikel
Beheer je foto's slim: zo raak je ze nooit meer kwijt
© ID.nl
Huis

Beheer je foto's slim: zo raak je ze nooit meer kwijt

Grote kans dat je duizenden digitale foto’s hebt, maar als je niet zorgt voor regelmatige updates, kun je die kostbare herinneringen in één seconde verliezen. Bijvoorbeeld doordat je je telefoon kwijtraakt, je laptop wordt gestolen of je geheugenkaartje kapotgaat. We gaan in dat kader cloudopslag met lokale alternatieven vergelijken. Ook leggen we uit hoe je je foto’s slim, veilig en overzichtelijk beheert.

Vaak wordt gedacht dat een back-up niet meer is dan een mapje met gekopieerde afbeeldingen op een externe schijf. Toch beschrijft de 3-2-1-regel een veel robuustere aanpak: bewaar minstens drie kopieën van je foto’s, op twee verschillende media en één exemplaar buitenshuis. Een simpele kopie faalt bijvoorbeeld zodra je externe schijf van tafel valt of bij brand verloren gaat. Ook versiebeheer ontbreekt dan, waardoor per ongeluk gewiste of bewerkte foto’s voorgoed verdwijnen.

Een echte back-up bevat dus redundantie én geschiedenis. In Windows ga naar Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Bestandsgeschiedenis. Op macOS ga je naar Systeeminstellingen / Time Machine. Door versiebeheer te activeren, haal je oudere bewerkingen terug zonder daarbij de complete bibliotheek te herstellen. Hiermee onderscheid je een doordachte back-up van een simpele kopie.

Je moet voor de bestandsgeschiedenis wel even teruggrijpen op het configuratiescherm.

Drie lagen

Een waterdichte back-up rust op drie lagen die elkaar aanvullen: de werklaag, de lokale back-uplaag en de externe back-uplaag. In de werklaag staan de foto’s waar je dagelijks mee bezig bent, meestal in de bibliotheek van Windows Foto’s of Apple Foto’s. De lokale back-uplaag bevindt zich op een tweede schijf. Dit is het liefst een ssd voor snelheid, die automatisch met de werklaag wordt gespiegeld. Die heb je dus wel nodig voor je verdergaat.

In Windows activeer je daarvoor Bestandsgeschiedenis via Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Inschakelen. Op macOS gebruik je Time Machine en kies je de ssd als doel.

De naam zegt het natuurlijk al: Apples Time Machine maakt meer dan alleen back-ups.

De externe laag leeft buiten je huis. Dat kan een cloudservice zijn of een NAS in het ouderlijk huis. Stel in de back-upsoftware een retentieperiode in van minstens negentig dagen, zodat gefaseerde verwijderingen niet meteen definitief zijn. Door deze drielaagse structuur verdwijnt elke single point of failure. Zelfs als je laptop en lokale schijf uitvallen, staat er nog steeds een complete kopie online voor je beschikbaar.

Google Foto's: automatisch

 Google Foto’s biedt een bijna zorgeloze manier om nieuwe opnamen direct naar de cloud te sturen, zowel op je smartphone als op je laptop. Installeer op Android of iOS de Google Foto’s-app, tik rechtsboven op je profielfoto, open Foto-instellingen en activeer Back-up & synchronisatie.

Kies vervolgens Originele kwaliteit als je onbeperkt ruimte in Google One hebt; anders selecteer je Opslag besparen om foto’s licht te comprimeren. Belangrijk is dat je het uploaden beperkt tot wifi door Mobiele data voor back-ups uit te schakelen, zodat je databundel intact blijft.

Maak altijd een back-up van Google Foto’s als je er zeker van wilt zijn dat je geen foto’s kwijtraakt.

Op je pc download je de tool Google Drive voor Desktop (www.google.com/drive), meld je je aan en vink je in Voorkeuren / Mappen op je computer de map met bestanden aan. De client zet automatisch een hiërarchische structuur aan in de cloud, identiek aan je lokale mappen. Laat de desktopclient minstens éénmaal per week draaien, zodat ook je recente foto’s worden meegenomen. Zo houd je mobiel en laptop perfect synchroon.

iCloud en Apple Foto's

Als je volledig in het Apple-ecosysteem werkt, is iCloud Foto’s de eenvoudigste route naar automatische bescherming. Open het instellingenscherm op je iPhone, tik op je naam, kies iCloud en selecteer Foto’s. Zet de schuif bij Synchroniseer deze iPhone aan; doe hetzelfde op je iPad en Mac via Systeeminstellingen / Je Apple ID / iCloud en zet de slider bij Foto’s onder Opgeslagen in iCloud aan. Controleer in de iOS-app Foto’s of de meest recente beelden zijn verzonden zodra je wifi hebt.

Standaard optimaliseert iOS opslag door alleen verkleinde versies lokaal te bewaren. Schakel dit uit via Instellingen / Foto’s / Download en bewaar originelen als je genoeg geheugen hebt, zodat heel je bibliotheek offline beschikbaar blijft. Op je Mac open je vervolgens Foto’s, ga je naar Instellingen / iCloud en vink je Download originelen naar deze Mac aan. Time Machine pikt daarmee automatisch een volledige kopie op voor de tweede back-uplaag. Dankzij die koppeling hoef je niets te slepen of te plannen; het ecosysteem doet het zware werk.

Apple-gebruikers kunnen hun volledige digitale leven eenvoudig back-uppen via iCloud.

Checklist voor onderweg

Op reis is de kans op diefstal of waterschade extra groot, dus hanteer dan een strikte dagelijkse routine. Kopieer alle foto’s na elke shoot meteen naar een draagbare ssd. Gebruik je laptop om de foto’s van die dag naar een nieuwe map op je laptop te verplaatsen. Controleer in de Verkenner of Finder of het aantal bestanden overeenkomt. Verwijder niets van de kaart tot je twee andere kopieën hebt, waarvan eentje in de cloud, bijvoorbeeld in Google Drive.

Hotel-wifi is vaak traag, maar op de achtergrond kun je toch kleine foto’s uploaden; laat je laptop ‘s nachts aan met deksel open, of laat je telefoon het zware werk doen. Stop de ssd diep in je koffer en houd de geheugenkaarten op zak tijdens je excursies, zodat je altijd een back-up hebt waar je bij kunt. Eenmaal thuis zet je alles in een handomdraai over op je computer of NAS.

De cloud is handig, maar met een echt goede back-upstrategie zet je je foto’s ook op een fysieke schijf.

Voorkom dubbele foto's

Dubbele foto’s vreten niet alleen opslagruimte, maar verstoppen ook zoekresultaten. Met gespecialiseerde software speur je ze op zonder risico’s te lopen. Installeer op Windows het gratis Duplicate Cleaner Free . Kies bij Scan criteria welke bestanden meegenomen moeten worden. Klik op Scan now om je systeem te doorzoeken, vink aan welke bestanden je kwijt wilt en klik op Delete om de dubbele bestanden te verwijderen.

Op macOS levert Gemini 2 vergelijkbare functies. Open de app, druk op + om je fotomappen toe te voegen en kies Scan starten. Gebruik na afloop Bekijk resultaten, geef aan welke bestanden je wilt behouden en verwijder de rest via Slimme opruiming.

Gemini is een handige tool om duplicaten te vinden op je MacBook of iMac.

Tot slot

Onderschat nooit het belang van goede back-ups van je fotocollectie; het zijn immers je herinneringen. Door de 3-2-1-regel te volgen, drie lagen op te bouwen en zowel cloud als lokale middelen slim te combineren, voorkom je vrijwel elke ramp. Automatische uploads via Google Foto’s of iCloud sluiten menselijke fouten uit, terwijl een NAS en versiebeheer je controle geven. Ordenen, duplicaten verwijderen en regelmatig testen maken het systeem snel én betrouwbaar. Neem af en toe de tijd om alle stappen uit te voeren, noteer vaste controlemomenten en je kunt voortaan fotograferen zonder de angst ooit nog een belangrijke foto te verliezen.