Als we spreken over ‘het geheugen’ van een computer, dan hebben we het uiteraard over Random Access Memory, oftewel RAM. In dit artikel gaan we wat dieper in op hoe dit werkt, en waar je bij aanschaf op moet letten.

RAM is supersnel, maar wel vluchtig. In tegenstelling tot harde schijven blijft de inhoud alleen bewaard zolang er spanning staat op de modules. Net als alle andere onderdelen van een computer, heeft RAM een lange evolutie doorgemaakt. De dominante vorm van geheugen is nu DDR SDRAM. DDR kan twee keer per klokslag data overzetten, waardoor het effectief op een twee keer zo hoge snelheid werkt. 

Inmiddels zitten we op de vierde generatie DDR-geheugen (DDR4), waarbij de kloksnelheden aanzienlijk zijn opgeschroefd. Naast dat het geheugen sneller geworden is, is de bandbreedte van het geheugen vermeerderd door het gebruiken van parallelle aansturing. Tegenwoordig ondersteunt vrijwel elk systeem dual-channel, waarbij de bandbreedte wordt verdubbeld door het gebruik van twee kanalen. Het high-end-platform van Intel ondersteunt zelfs quad-channel, waardoor de bandbreedte van het geheugen vier keer zo hoog wordt. Voor videokaarten is er een veel snellere en minder zuinige vorm van geheugen, namelijk GDDR5.

Verschil DDR3 en DDR4

DDR4 werd voor het eerst toegepast bij de introductie van het high-end Haswell-E platform in 2014. Het mainstream Skylake-platform dat het jaar daarop volgde, bood er eveneens ondersteuning voor. DDR4 werkt op aanzienlijk hogere kloksnelheden dan met DDR3, maar wel op een lager voltage. Dit betekent minder stroomverbruik en dus een hogere performance per watt. Nu maakt dit voor gewone desktopgebruikers niet zoveel uit, aangezien geheugen erg weinig stroom verbruikt, maar voor laptops en servers kan dit erg belangrijk zijn. DDR4 is niet compatibel met DDR3. Het aantal pinnetjes en de vorm van de modules verschillen. Alleen de nieuwste processors kunnen overweg met DDR4.

Geheugen heeft enkele primaire eigenschappen. De meest in het oog springende hiervan is de kloksnelheid, die bepaalt hoeveel data per seconde overgezet kan worden. Daarnaast heb je ook zogenaamde timings, die aangeven met hoeveel vertraging de modules bepaalde taken kunnen uitvoeren. Hierbij heb je uiteraard liever lagere timings dan hogere. Een voorbeeld van timings is 13-13-13-31-2T. 

Hoe hoger de kloksnelheid, des te hoger de timings

In de regel is er een correlatie tussen de timings en de geheugensnelheid: hoe hoger je geheugenkloksnelheid, des te hoger de timings. Dit pakt lang niet altijd voordelig uit, aangezien sommige programma’s meer profiteren van lagere timings dan van een hogere kloksnelheid.

RAM combineren

Een andere belangrijke eigenschap is het voltage. Sommige modules kunnen op een extra laag voltage werken. Voor het stroomverbruik maakt het vrijwel niets uit, maar het is soms nodig voor bepaalde platforms. De Skylake-processors hebben bijvoorbeeld een geheugencontroller die zowel DDR3 als DDR4 aankan. Wil je Skylake combineren met een DDR3-moederbord, dan wordt officiële ondersteuning alleen geboden voor het zogenaamde DDR3L: DDR3 met een lager voltage. 

Overigens hebben wij probleemloos ‘gewoon’ DDR3-geheugen gebruikt in combinatie met Skylake, maar naar verluidt zou dit de processor kunnen beschadigen. Tenzij je al DDR3-geheugen hebt dat je wilt hergebruiken, is het daarom beter om het zekere voor het onzekere te nemen en in dit geval voor DDR3L te kiezen.

Hoeveel profijt de gemiddelde gebruiker zal hebben van de hogere snelheid is een tweede vraag, deels omdat het geheugen allang niet meer de bottleneck voor een snelle computer is. DDR3-snelheden waren al meer dan genoeg voor vrijwel alle toepassingen. Er zijn echter ook bepaalde taken waarvoor een hogere geheugensnelheid wel verschil maakt. Het encoderen van video’s en het uitpakken van gecomprimeerde bestanden gaat sneller, hoewel het verschil niet enorm is. 

©PXimport

Overigens moeten we hierbij opmerken dat de meeste RAR-bestanden op internet zonder compressie zijn ingepakt. Daarnaast suggereren recente tests dat game-prestaties er ook positief door beïnvloed kunnen worden, maar vooralsnog is dit alleen in vrij onrealistische scenario’s gebleken. De GTX 1080 wordt bijvoorbeeld iets sneller in Full HD, maar voor die resolutie koop je een kaart van dat kaliber uiteraard niet.

Kloksnelheid en hoeveelheid

Welke kloksnelheid wil je graag hebben om echt van de snelheid te profiteren? DDR4 begint bij 2133 MHz, maar 2400 MHz is bijna net zo goedkoop. Je betaalt iets meer voor 2666 MHz. Afhankelijk van het budget en het doel van de computer zijn 2400 MHz en 2666 MHz keuzes met een goede prijs-kwaliteitverhouding. Uiteraard kun je sneller geheugen nemen als dit nauwelijks duurder is.

Naast de snelheid is ook de hoeveelheid geheugen in je systeem van belang. Windows 10 vereist minimaal 2 GB geheugen, maar voor optimaal gebruik van de computer heb je veel meer nodig. Bij een tekort aan geheugen zul je bijvoorbeeld veel minder programma’s (inclusief browservensters) tegelijkertijd kunnen gebruiken en zal Windows een deel van de veel langzamere harde schijf of SSD gebruiken als ‘virtueel geheugen’. 

Voor systemen die alleen maar zijn bedoeld voor tekstverwerken en internetten met weinig browservensters is 4 GB daarom misschien voldoende. Een beetje fanatiekere pc-gebruiker heeft al 8 GB nodig, en wil je echt veilig zitten dan is 16 GB aan te raden. Meer dan dat heeft niet bijster veel nut, tenzij je een echte high-end-gebruiker bent die bijvoorbeeld tien foto’s tegelijkertijd wil bewerken in Photoshop. De geheugeneisen van Windows en programma’s nemen de laatste tijd ook niet meer echt toe, dus om voorbereid te zijn op de toekomst is het ook niet noodzakelijk om extreem veel geheugen te hebben.

Dualchannel en quadchannel

Over het geheel genomen is het dus maar de vraag of je daadwerkelijk profijt zult hebben van sneller geheugen. Er zijn echter nog andere punten waar je op moet letten bij het aanschaffen van geheugen. Het aantal modules dat je nodig hebt is van primair belang. Om te kunnen profiteren van dual- of quad-channel, heb je geheugenmodules met dezelfde capaciteit nodig in een veelvoud van het aantal channels dat het platform ondersteunt. Voor dual-channel wil je dus twee of vier modules, voor quad-channel vier of acht. 

Fabrikanten verkopen 'kits' met identieke modules die nooit problemen opleveren

Het is ook aan te raden om hiervoor hetzelfde type geheugenmodule te gebruiken, en het liefst identieke modules. Fabrikanten bieden ‘kits’ aan met geheugenmodules die identiek zijn en daarom op dat vlak gegarandeerd geen problemen veroorzaken.

Voor een mainstream Skylake- of AMD-systeem met dual-channel-ondersteuning moet je een gewone kit nemen met twee modules, en voor een high-end Haswell-E-systeem met quad-channel-ondersteuning moet je een quadkit hebben met vier modules. Het is aan te raden om niet meer geheugenmodules in het systeem te plaatsen dan noodzakelijk, om de kans op problemen te minimaliseren, en om toekomstige upgrade-mogelijkheden open te houden.

Een ander belangrijk punt is de hoogte van de geheugenmodules. Heb je een relatief brede cpu-koeler, dan kan deze uitstrekken tot boven je DIMM-bank (waar je geheugenmodules in plaatst). Het is dan wel zo handig als deze niet zo hoog zijn dat ze je cpu-koeler blokkeren. Hiervoor brengen fabrikanten speciale ‘LP-modules’ (low-profile) uit die dit moeten voorkomen. Tot slot is de prijs natuurlijk een belangrijk aandachtspunt bij de aankoop van geheugen. Zeker als je het systeem niet gebruikt voor doeleinden waarvoor sneller geheugen daadwerkelijk iets uitmaakt, moet prijs een zwaarwegende factor zijn.

Heatsinks

Een aantal andere zaken waarop fabrikanten zichzelf proberen te onderscheiden, blijken in de praktijk niet zo heel erg veel uit te maken. Een goed voorbeeld hiervan is de aanwezigheid van heatsinks op de geheugenchips. Dit maakt sowieso niets uit als je het geheugen op de standaardsnelheid gaat draaien (zelfs zonder heatsink moet hij immers goed werken op de gespecificeerde snelheid), maar ook bij het overklokken zien we dat er modellen zonder heatsink zijn die je uitstekend kunt overklokken. Een bijkomend voordeel is dat geheugenmodules zonder heatsink sowieso ‘low profile’ zijn en dat ze daarom niet in de weg zullen zitten van een grote cpu-koeler. 

Niet iedereen vindt ‘kale’ geheugenmodules trouwens even mooi, dus voor een windowed behuizing zou je wellicht modules met heatsink willen nemen voor esthetische doeleinden. Ook de levensduur is niet echt een issue. Tegenwoordig gaan geheugenmodules bij correct gebruik vrijwel nooit kapot, wat trouwens ook de reden is dat sommige fabrikanten er nu levenslange garantie op geven. Dit betekent overigens niet dat modules niet kapot te krijgen zijn, maar daarvoor zul je met het voltage moeten knoeien in het BIOS.

RAM kopen: zo plaats je ze

Om problemen te voorkomen, zijn er nog andere zaken waar je op moet letten. Allereerst is het bij het samenstellen van het systeem belangrijk om de geheugenmodules in de DIMM-banken te plaatsen die volgens de moederbordfabrikanten de voorkeur hebben. Dit kun je vinden in de handleiding (altijd online te vinden als je hem niet meer hebt). Als je vier geheugenmodules hebt, plaats er dan eerst twee in de daarvoor bedoelde banken en stel ze op de juiste manier in. Dit kan handmatig of door XMP in te schakelen. Plaats vervolgens de andere modules in het systeem.

©PXimport

In het overgrote deel van de gevallen zal dit direct goed werken. Zo niet, plaats dan een enkele geheugenmodule in de bank die de handleiding daarvoor aanwijst. Krijg je het systeem nog steeds niet aan de praat, verwissel de module dan met de andere en bekijk of het dan wel werkt. Als er een module is waarmee het systeem niet wil opstarten, dan ligt dit hoogstwaarschijnlijk aan die module. Werkt het systeem echter met geen enkele module, dan is er sprake van een kapot moederbord of zijn de geheugenmodules niet compatibel met het moederbord.

Compatible moederbord

In de handleidingen van moederborden staat trouwens vaak een lijst met ondersteunde geheugenmodules. Dit is een goede richtlijn, maar geen onfeilbare. Er zijn namelijk zo veel geheugenmodules dat deze lijsten allesbehalve uitputtend zijn. Fabrikanten van geheugenmodules veranderen soms de chips, waardoor het voorkomt dat een officieel ondersteunde lijn van geheugenmodules toch niet blijkt te werken.

Overigens komt het niet zelden voor dat fabrikanten werkende moederborden teruggestuurd krijgen die door de koper defect werden verondersteld, omdat ze niet werkten met bepaald geheugen. Wees er eerst zeker van dat het probleem daadwerkelijk aan het moederbord ligt voordat je hem terugstuurt, want dit kan je eventueel op kosten jagen.

Tekst: Farzin Parham

De Motorola Moto Watch Fit is een fitnesstracker met een groot scherm, waarop je naast de tijd ook je sportieve activiteiten en smartphonemeldingen kunt volgen. Motorola zegt dat je de wearable slechts eens in de twee weken hoeft op te laden. En hij kost maar 80 euro! In deze review lees je onze ervaringen met deze gadget.

De adviesprijs is een groot pluspunt van de Moto Watch Fit. Bij een bekende webwinkel kun je de fitnesstracker op moment van schrijven zelfs voor minder dan 60 euro oppikken. Voor zo'n prijs is het de vraag wat je wel en niet kunt verwachten. Nou, in elk geval een prima ontwerp. De Moto Watch Fit weegt slechts 25 gram, is waterdicht en kan ook tegen stof. Het meegeleverde stoffen groene bandje voelt wat eenvoudig aan, maar werkt naar behoren en irriteert niet. Fijn is dat Motorola adapters meelevert, zodat je een ander (eigen) bandje aan de fitnesstracker kunt bevestigen.

©Rens Blom

©Rens Blom

Het scherm van de wearable heeft een diagonaal van 1,9 inch (4,8 cm). Dat is vrij fors. De Moto Watch Fit kan daarom wat lomp ogen om een smallere pols en staat beter om een wat bredere pols. Op het grote scherm zie je de tijd, meldingen en andere informatie wel lekker duidelijk. Het scherm kan fel genoeg, oogt scherp en toont dankzij het oleddisplay mooie kleuren. We kunnen zeggen dat we positief verrast zijn door de schermkwaliteit.

©Rens Blom

App en metingen

Houd er rekening mee dat de Moto Watch Fit alleen werkt met een Android-smartphone (dat hoeft geen model van Motorola te zijn). Als je een Apple iPhone gebruikt, kun je niets met de Moto Watch Fit. Na het installeren van de Moto Watch-smartphoneapp en het verplicht aanmaken van een Motorola-account, koppel je de fitnesstracker aan je smartphone. Je kiest een wijzerplaat, stelt in welke app-meldingen wel en niet op je horlogescherm mogen verschijnen en kunt andere zaken aanpassen. De app werkt prima en geeft ook duidelijk inzicht in gezondheidsstatistieken die door het horloge verzameld zijn.

©Rens Blom

De Moto Watch Fit kan aardig wat zaken meten. Van je stappen en je slaap tot sportieve sessies, je hartslag en hoeveel calorieën je verbrandt. Veel metingen vinden we – afgezet tegen nauwkeurig bewezen wearables – goed genoeg, maar de hartslagmeter van de Watch Fit zit vaak te hoog. Gelet op het prijspunt zijn we tevreden over hoe de fitnesstracker onze gezondheid in kaart brengt, maar zoals Motorola zelf ook aangeeft: staar je er niet blind op en gebruik de wearable niet voor medische doeleinden.

©Rens Blom

Niet bellen

Dat we met een spotgoedkope gadget te maken hebben, merken we ook aan het ontbreken van sommige technische functies. Een microfoon en luidspreker ontbreken bijvoorbeeld. Je kunt dus niet bellen met de Moto Watch Fit. De wearable kan überhaupt geen geluid opnemen en ook geen geluid maken. Lekker rustig, kun je ook denken. Meldingen van bijvoorbeeld WhatsApp, je e-mail-app en andere apps kun je bekijken op het horlogescherm, maar niet beantwoorden.

©Rens Blom

Op het horloge vind je wel basale doch nuttige apps als een timer, stopwatch, ademhalingsoefeningen en wekker. Ook kun je je telefoon laten rinkelen, als je die kwijt bent. Die laatste functie werkt alleen als de telefoon en smartwatch via bluetooth met elkaar verbonden zijn.

Geweldige accuduur

De beperkte slimheid van de Moto Watch Fit in combinatie met energiezuinige onderdelen leiden tot een geweldige accuduur. Motorola schermt met een gebruikstijd tot zestien dagen en daar kunnen wij ons in vinden. Na zeven dagen gebruik is de batterij bijna 50 procent teruggelopen. Opladen doet het horloge snel via een meegeleverd kabeltje.

Motorola Moto Watch Fit kopen?

De Motorola Moto Watch Fit is een heel betaalbare kennismaking met het concept fitnesstracker en valt ook positief op met zijn lange accuduur. Zolang je verwachtingen van de slimme functies en nauwkeurigheid van sommige metingen niet te hooggespannen zijn, kun je veel plezier beleven aan dit slimme horloge.

Vakantievoorpret is heerlijk, maar inpakken is vaak een ander verhaal. Te veel, te weinig, iets vergeten of juist drie keer hetzelfde mee: het overkomt iedereen weleens. Een goede voorbereiding scheelt stress én overgewicht op het vliegveld. In dit artikel lees je welke fouten veel mensen maken bij het inpakken van hun vakantiekoffer – fouten die jij nu natuurlijk nooit meer maakt!

Lees ook: Valt de vakantie tegen? Dit is wat je kunt doen (ook achteraf!)

Of je nu met het vliegtuig of met de auto op vakantie gaat: hoe beter je koffer is ingedeeld, hoe makkelijker je alles terugvindt. Je kleding blijft netter, je hoeft minder te graaien én je houdt ruimte over voor souvenirs en andere aankopen die je mee terug naar huis wilt nemen.

Fout 1: Geen checklist gebruiken

Zonder checklist ga je af op je geheugen, en dat blijkt zelden waterdicht. In de haast of vermoeidheid vergeet je al snel iets essentieels: je oplader, een zonnebril, medicijnen of ondergoed. Een lijst geeft overzicht en rust. Je kunt er al een week van tevoren aan beginnen, zodat je tijd hebt om nog iets te kopen of te wassen. Denk in categorieën: kleding, toiletspullen, apparatuur, documenten. Ook handig: check op de dag van vertrek de lijst nog eens terwijl je je tas dichtdoet. Gebruik papier of een checklist-app, zolang je maar iets hebt om letterlijk af te vinken. Het kost je 10 minuten, maar voorkomt veel ergernis op reis.

Tip: op internet kun je op allerlei plekken inpak-checklists downloaden, bijvoorbeeld vanaf de site van de ANWB. Je geeft aan op wat voor soort vakantie je gaat (bijvoorbeeld autovakantie, vliegvakantie of kamperen) en krijgt dan een bijpassende checklist die je kunt downloaden als PDF. Je kunt die lijsten ook prima gebruiken als inspiratiebron, want ze zijn erg uitgebreid (zie Fout 2). Waarschijnlijk heb je een aantal dingen die erop staan niet echt nodig!

Fout 2: Te veel meenemen 'voor de zekerheid'

Iedereen kent het: je stopt nog snel extra kleding of schoenen in je koffer, voor het geval dat. Maar in de praktijk draag je vaak de helft niet. Die dikke trui (voor als het 's avonds afkoelt … spoiler alert: het koelt meestal minder af dan je dacht), dat derde jurkje voor 'misschien een chic diner'… het komt de hele vakantie je koffer niet uit. Kies liever voor kleding die je kunt combineren: een broek die bij meerdere tops past, een jurk die zowel overdag als 's avonds kan. Houd rekening met het klimaat, je geplande activiteiten en wasmogelijkheden op locatie. Als je toch iets mist, kun je het vaak ook ter plekke kopen.

©Mike Watson Images Limited

Fout 3: Vloeistoffen niet apart verpakken

Shampooflesjes, zonnebrand of vloeibare make-up die los tussen je spullen zitten, vormen een risico. Door drukverschillen tijdens de vlucht of simpelweg een loszittend dopje, kan de inhoud gaan lekken. Resultaat: vlekken in je kleding, beschadigde souvenirs of andere schade. Stop vloeistoffen daarom altijd in een aparte toilettas of een afsluitbaar plastic zakje. Reisflesjes met kliksluiting zijn compacter en beter af te sluiten. Zet doppen stevig vast en gebruik een extra stukje plakband als je twijfelt of ze echt goed dicht zitten.

Fout 4: Schoenen los tussen je kleding stoppen

Schoenen zijn stug, onhandig van vorm en vaak ook vies. Als je ze los tussen je kleding stopt, kunnen ze vlekken veroorzaken of je nette kleding kreuken. Beter: stop ze in een plastic zak of speciale schoenenzak en plaats ze onderin je koffer, bij de wieltjes. Zo vormen ze een stabiele basis en blijven andere spullen beschermd. Vul de schoenen met sokken, ondergoed of kleine accessoires: dat bespaart ruimte en houdt de schoenen in vorm. Neem maximaal twee paar mee (naast het paar dat je aan hebt): één comfortabel en één geschikt voor het weer of een nette gelegenheid.

Fout 5: Geen ruimte overlaten voor souvenirs of aankopen

Op vakantie koop je vaak meer dan je van plan was: kleding, lekkernijen, lokale producten of cadeautjes. Als je je koffer op de heenweg al helemaal volstouwt, past dat er niet meer bij. Gevolg: stress bij het inpakken en overbagage (ja, dat is een woord). Vooral als je gaat vliegen moet je flink bijbetalen voor elke extra kilo gewicht die niet binnen de normaal geboekte ruimbagage valt. Laat daarom bewust ruimte over in je koffer. Je hebt speciale kofferorganizers, packing cubes genoemd. Dat zijn rechthoekige zakjes van stof met ritsen die je in je koffer gebruikt om verschillende soorten kleding gescheiden en compact op te bergen - bijvoorbeeld één cube voor ondergoed, één voor shirts en één voor broeken. Zorg er op de heenweg voor dat je er eentje leeg laat, voor de terugreis. En: moet echt álles mee terug naar huis? Een fles shampoo waar nog maar een bodempje in zit, die teenslippers die na al dat flaneren echt helemaal versleten zijn: sommige dingen kun je eigenlijk het beste weggooien op je vakantieadres.

Reis je met de auto? Zorg dan dat je een of twee stevige extra tassen bij je hebt. Je hoeft dan niet je koffer propvol te doen, maar kunt toch alles wat je wilt mee terug naar huis nemen. Ook handig, vooral als je etenswaren meeneemt: een elektrische koelbox die op de sigarettenaansteker kan.

©nito

Fout 6: Kleding niet slim oprollen of verdelen

Veel mensen vouwen hun kleding zoals thuis in de kast: netjes opgestapeld. Maar in een koffer werkt dat onhandig. Vouwen leidt sneller tot kreukels, en opgestapelde kleding maakt het zoeken lastig. Door kleding op te rollen blijft het gladder én neemt het minder ruimte in. Je ziet bovendien in één oogopslag wat je bij je hebt. Wil je het nog georganiseerder aanpakken? Gebruik packing cubes of ziplockzakken om kleding per soort, dag of activiteit in te delen. Zo pak je snel uit en houd je je koffer overzichtelijk.

Fout 7: Geen rekening houden met handbagageregels

Reis je alleen met handbagage, dan gelden er strikte regels. Niet alleen qua afmetingen en gewicht, maar ook voor wat je wel of niet mag meenemen. Zo mogen vloeistoffen alleen in verpakkingen van maximaal 100 ml, en moeten ze samen in één hersluitbaar doorzichtig zakje van maximaal 1 liter passen. Elektronica moet apart getoond worden bij de beveiliging. Controleer daarom vóór vertrek de regels van je luchtvaartmaatschappij, want die verschillen per maatschappij. Een klein verschil in formaat of gewicht kan er al voor zorgen dat je moet bijbetalen of dat je toch op ruimbagage aangewezen bent.

Fout 8: Zware spullen bovenop leggen

Zware items horen onderin je koffer, bij de wielen. Als je ze bovenop legt – denk aan boeken, toilettassen of elektronische apparaten – ligt het gewicht op je kleding. Dat veroorzaakt vouwen en kreukels, en maakt je koffer ook instabiel tijdens het rollen. Leg zwaardere spullen dus eerst in de koffer, plat en dicht bij de wieltjes. Daarbovenop leg je de lichtere kleding. Zo blijft je bagage beter in balans en komt alles netter aan. Reis je met handbagage? Dan geldt dit nog meer, omdat je tas vaak rechtop in het bagagevak staat.

📸 Handzame camera's voor je vakantiefoto's