Wil je iets regelen op je pc of laptop terwijl je niet thuis bent? Zou het niet handig zijn als je altijd en overal bij je computer kan, zodat je toegang hebt tot je programma’s en de bestanden? Weet dan dat dat prima mogelijk is. Wij leggen uit hoe je snel en gemakkelijk een extern bureaublad kunt instellen.

Tip 01: Windows-editie?

Niet elke Windows-editie heeft de beschikking over een extern bureaublad. Als je Windows 10 Home hebt, kun je daar niet mee verbinden. Je kunt wel Windows 10 Home gebruiken om verbinding te maken met een ándere pc. Met een pc met Windows 10 Pro, Education of Enterprise kun je wel verbinding maken via extern bureaublad. Je controleert welke editie van Windows jij hebt via de app Instellingen. Ga dan naar Systeem / Info, bij het kopje Editie zie je de volledige naam van Windows 10. Indien je beschikt over de Home-editie, kun je eventueel upgraden naar de Pro-versie voor 100 euro. Dat kan via de Microsoft Store. Of je kunt op zoek gaan naar alternatieven, zoals TeamViewer, dat gratis is voor persoonlijk gebruik, daarmee gaan we vanaf tip 9 aan de slag.

©PXimport

Tip 02: Windows 10

Om op Windows 10 je bureaublad beschikbaar te maken voor extern gebruik, open je het oude Configuratiescherm (klik op Start, typ Configuratiescherm en druk op Enter) en ga je daar naar Systeem. Klik links op Instellingen voor externe verbindingen. Bij het kopje Extern bureaublad kies je voor de optie Externe verbindingen met deze computer toestaan. Zorg dat de optie eronder, Alleen verbindingen met computers waarop (…) is aangevinkt. Klik dan op OK om de wijzigingen actief te maken. Je kunt er eventueel nog voor kiezen om alleen bepaalde gebruikers toegang te geven tot extern bureaublad. Daarvoor klik je op Gebruikers selecteren en dan beheer je de lijst met Toevoegen of Verwijderen.

Tip 03: Extern bureaublad

Om verbinding te maken met je Windows 10 Pro-pc, waar je net extern bureaublad op hebt aangezet, volg je de volgende stappen. Let op dat deze stappen alleen bedoeld zijn om te verbinden met een pc in je eigen, lokale netwerk. Dit gaat dus niet werken als je buitenshuis bent (zie daarvoor tip 5). Open het startmenu en typ Verbinding met extern bureaublad en druk op Enter. Typ de computernaam in waar je verbinding mee wilt maken en klik op Verbinden. Je vindt de naam van de externe pc in de app Instellingen / Systeem / Info. Zodra de pc is gevonden, wordt er gevraagd om je gebruikersnaam en wachtwoord in te vullen. Dat is dus het account waarmee je inlogt op de externe computer. Als je een Microsoft-account gebruikt, log je in met je e-mailadres en het wachtwoord daarvan. Eenmaal verbonden, verschijnt je externe bureaublad. Je kunt nog bij Opties weergeven op het inlogscherm uitgebreidere mogelijkheden kiezen. Zo kun je op het tabblad Weergave kiezen hoe hoog de kwaliteit moet zijn en op het tabblad Lokale bronnen kun je kiezen om printers en het klembord te delen met de externe computer.

©PXimport

Tip 04: Mobiel

Het fijne van de oplossing van het externe bureaublad van Microsoft is dat deze ook op andere apparaten werkt. Wil je bijvoorbeeld je Windows-pc bedienen vanaf de bank, dan is dat ook mogelijk. Microsoft heeft apps beschikbaar voor iOS en Android, voor zowel tablets als smartphones, zodat je eenvoudig verbinding kunt maken met je pc. Je downloadt de app voor iOS of voor Android. Vul in de app de naam van de pc en je gebruikersnaam en wachtwoord in, zoals in tip 3 beschreven op Windows. Zo maak je dus verbinding met je computer. Je kunt dan gewoon het aanraakscherm gebruiken om de muis te bedienen en om dingen aan te klikken.

Tip 05: Van buitenaf

Je hebt een aantal opties om je pc ook voor buitenaf beschikbaar te maken. Een eenvoudige (maar niet heel veilige) optie is om de poort van Windows 10 extern bureaublad in je router door te sturen naar je lokale pc. Op die manier kun je als je niet thuis bent je ip-adres invullen en zo verbinding maken. Dat is als volgt mogelijk. Log in op je router (zie je routerhandleiding) en zoek daar naar Port forwarding of Poort doorsturen. Dan forward je poort 3389 naar het ip-adres van de pc die je buitenshuis wilt bereiken. Dat adres vind je op de betreffende Windows-pc. Klik met rechts op de Windows-knop en kies voor PowerShell. Typ dan ipconfig en je ziet het adres bij IPv4 Address.

Dit kán, maar eigenlijk is het niet aan te bevelen. Het is namelijk geen goed idee om deze poort open te zetten: het externe bureaublad-protocol is vatbaar voor lekken en als je niet patcht loop je zelfs nog meer risico. Je kunt dan beter een vpn opzetten, maar dat gaat te ver voor dit artikel. De enige optie is dan om aan de slag te gaan met bijvoorbeeld TeamViewer, zie tip 9.

©PXimport

Tip 06: Linux Mint

Als je op afstand toegang wilt krijgen tot je Linux Mint-installatie, ga je als volgt aan het werk. Klik linksonder op de menuknop van Mint en ga naar Voorkeuren / Werkomgeving delen (onderaan in de lijst). Vink dan de optie aan Andere gebruikers toestaan uw bureaublad te bekijken. Vink de optie U dient toestemming te geven voordat toegang wordt verleend uit, anders moet je steeds eerst lokaal toestemming geven en dat is onhandig als je zelf bij je eigen computer wilt vanaf afstand. Laat de twee opties daaronder, met het wachtwoord en met UPnP, uitgeschakeld. Met die UPnP-optie worden de poorten automatisch doorgestuurd, en dan zou iedereen kunnen verbinden als je UPnP ook in je router hebt ingeschakeld.

Om straks te kunnen verbinden vanuit Windows met Linux Mint zijn er nog wat handelingen vereist. De encryptie van Mint moet worden uitgeschakeld. Daarvoor open je een Terminal en typ je sudo apt install dconf-editor en typ je je wachtwoord als daarom wordt gevraagd. Vervolgens klik je op de menuknop linksonder, typ je dconf-editor en open je het programma. Je kunt de dconf-editor vergelijken met het register van Windows. Blader links naar de sleutel org / gnome / desktop / remote-access en haal hier het vinkje weg bij require-encryption. Sluit dan het programma.

©PXimport

Tip 07: VNC-client

Om vanaf Windows verbinding te maken met Linux Mint, heb je een VNC-client nodig. Een handig programma hiervoor is VNC Viewer. Voer het gedownloade bestand uit, de installatie is rechttoe rechtaan. Open het programma vanuit het startmenu van Windows en klik op Got it om ermee aan de slag te gaan. Voordat je nu de verbinding kunt opzetten, moet je het ip-adres van je Mint-installatie weten. Daarvoor klik je rechtsonder in Mint op het netwerkicoon en kies je voor Netwerkinstellingen. Bij de actieve verbinding zie je bij IPv4-adres het ip-adres van je computer. Voer in VNC Viewer dan dat ip-adres in bij Enter a VNC Server address or search. Je krijgt een melding dat de verbinding niet versleuteld is: klik daarvoor op Continue en je bent verbonden.

Tip 08: Verbinding

Tijdens de verbinding met Linux Mint vanaf je Windows-pc kun je het een en ander instellen. Daarvoor ga je in VNC Vieuwer met de muis naar midden-bovenin het venster en klik je op het tandwiel dat dan tevoorschijn komt. Vervolgens kun je bij Name een naam invullen voor je pc, zodat je hem eenvoudiger kunt herkennen. Als je dan naar het tabblad Options gaat kun je bij Picture quality de beeldkwaliteit instellen. Als je last hebt van een trage verbinding, kies je voor een lagere beeldkwaliteit. Bij Scaling kun je kiezen hoe groot het beeld moet zijn. Je kunt hier een percentage kiezen of aangeven dat het beeld zich moet aanpassen aan het venster of aan iets anders.

In die balk boven in beeld heb je nog een aantal andere handige opties. Zo kun je met het Ctrl-Alt-Del-icoon deze toetscombinatie naar de externe pc sturen, maar in Mint meld je jezelf dan af. Ook kun je de verbindingsinformatie zien met het i-icoon en de schaalfactor herstellen met het tweede pictogram van links.

©PXimport

Tip 09: TeamViewer

TeamViewer is speciaal bedoeld om vanaf een apparaat buiten je netwerk verbinding met je pc te maken. Je gaat er op Windows 10 als volgt mee aan de slag. Ga naar www.teamviewer.com en klik op de groene knop TeamViewer downloaden. Download het bestand en voer het uit. Kies voor Installeren en Privé / niet-commercieel en klik op Accepteren – Voltooien. Wacht even totdat het programma is geïnstalleerd waarna het automatisch wordt geopend. Klik op Sluiten. Installeer daarna het programma op dezelfde manier op de pc die je wilt gebruiken om verbinding te leggen met je computer. Nu TeamViewer op beide systemen staat, kun je verbinding maken. Open TeamViewer op de pc waarmee je verbinding wilt maken en lees daar in het hoofdscherm bij Uw ID de id van deze pc. Vul nu op de andere computer in TeamViewer bij Partner-ID deze id in. Klik dan op Verbinden met partner. Daarna vul je het wachtwoord in dat je ook ziet op het hoofdscherm van TeamViewer op die andere pc. Heb je dat eenmaal gedaan, dan wordt de verbinding automatisch opgezet. Dat werkt waar je ook bent: intern of op een extern netwerk.

Tip 10: TeamViewer Linux

Voor Linux Mint geldt hetzelfde als bij het extern bureaublad van Windows: als je VNC openzet voor de hele wereld, stel je je pc bloot aan erg veel risico’s. In plaats daarvan kun je dus ook beter kiezen voor TeamViewer, want dat werkt ook gewoon op Linux. Ga naar www.teamviewer.com en klik op Download. Download TeamViewer voor Ubuntu, Debian en voer het gedownloade bestand uit door erop te dubbelklikken. Klik in de pakketinstalleerder op Pakket installeren en vul je gebruikerswachtwoord in om de installatie te starten. Klik achteraf op Sluiten en sluit ook de pakketinstalleerder. Open dan TeamViewer vanuit het Linux Mint-menu door er even naar te zoeken. Na enige tijd zou het vanzelf moeten openen. Is dat niet het geval, open dan de terminal en typ teamviewer en druk op Enter. Accepteer de licentieovereenkomst en de bekende TeamViewer-interface presenteert zichzelf.

©PXimport

Tip 11: TeamViewer-account

Voor eenvoudige én veilige toegang is het een goed idee om een TeamViewer-account aan te maken. Daarvoor klik je rechts in de TeamViewer-applicatie op Registreren. Vul de gevraagde gegevens in, zoals naam, e-mailadres en een veilig wachtwoord. Klik op Volgende en volg de stappen om een account aan te maken.

Heb je dat eenmaal gedaan, schakel dan authenticatie in twee stappen in. Daarvoor ga je hiernaartoe. Meld je aan, klik rechtsboven op je naam en kies voor Profiel bewerken. Ga dan op het tabblad Algemeen naar Tweeledige authenticatiemethode en klik op Activeren / Activering starten. Download een app om de codes te genereren, bijvoorbeeld de Google Authenticator-app (iOS). Scan daarmee de qr-code die in beeld verschijnt. Eenmaal gescand, download je de herstelcode en bewaar je die op een veilige plek. Klik op Doorgaan. Daarna voer je de code van Google Authenticator voor TeamViewer in bij Veiligheidscode en klik je op Activeren / Opslaan.

Terug in de TeamViewer-applicatie op je externe pc klik je rechtsonder op Eenvoudige toegang verlenen / Apparaat aan een account toewijzen / TeamViewer samen met systeem starten. Op die manier heb je altijd toegang als je pc aan staat. Op je interne Windows-pc log je ook in met datzelfde TeamViewer-account. Daarna zie je je externe pc rechts in de lijst van TeamViewer. Er is nu geen gedoe meer met id’s en wachtwoorden.

©PXimport

Tip 12: Bestanden versturen

Tijdens een actieve sessie van TeamViewer kun je meer dan alleen de computer bedienen. Je kunt bijvoorbeeld ook bestanden tussen pc’s uitwisselen. Daarvoor ga je naar het menu Bestanden en extra’s en klik je op Bestandsoverdracht openen. Je ziet dan het bestandssysteem van beide systemen en kunt eenvoudig bestanden tussen beide uitwisselen.

Via de menu-optie Beeld kun je de kwaliteit van het beeld instellen en kun je ook kiezen of het beeld geschaald moet worden of niet. Bovendien kun je hier de externe cursor laten weergeven, als je dat wilt. Een andere, handige optie is de TeamViewer VPN. Daarmee kun je de verbinding tussen beide pc’s beveiligen, bijvoorbeeld als je op een open wifi-netwerk zit. Een ander bijkomend voordeel is dat je dan toegang krijgt tot het lokale netwerk van de externe pc: dan kun je dus bijvoorbeeld ook eenvoudig iets afdrukken vanaf je eigen pc. Je activeert de TeamViewer VPN via het menu Extra’s / Opties / Geavanceerd / Geavanceerde optiestonen. Scrol naar beneden en klik bij VPN-drive installeren op Installeren. Doe dat bij beide pc’s. Tijdens de sessie ga je dan naar Bestanden en extra’s en klik je op VPN Starten.

©PXimport

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.