ID.nl logo
Audio/videoformaten op een rijtje
Huis

Audio/videoformaten op een rijtje

Bent u een actieve en allround multimedia-gebruiker? Dan is het u opgevallen dat er enorm veel audio- en videoformaten worden gebruikt. In het bijzonder als u veel multimediabestanden beluistert en bekijkt met behulp van de webbrowser, dan kunnen er de meest vreemde dingen gebeuren. En wat te denken van het converteren, importeren en exporteren van geluid en beeld? Bij deze presenteren we u dan ook een overzicht van de meest gebruikte audio- en videoformaten...

Bent u een actieve en allround multimedia-gebruiker? Dan is het u opgevallen dat er enorm veel audio- en videoformaten worden gebruikt. In het bijzonder als u veel multimediabestanden beluistert en bekijkt met behulp van de webbrowser, dan kunnen er de meest vreemde dingen gebeuren. En wat te denken van het converteren, importeren en exporteren van geluid en beeld? Bij deze presenteren we u dan ook een overzicht van de meest gebruikte audio- en videoformaten...

 

Audioformaten

We beginnen – relatief eenvoudig – met de meest gebruikte audioformaten. In principe kunnen alle audioformaten (tenzij u het verschil écht kunt horen) dezelfde geluidskwaliteit weergeven. Ware het niet dat de uiteindelijke geluidskwaliteit wordt bepaald door (1) de hoeveelheid opslagruimte, (2) de gebruikte bitrate, (3) de mate van compressie en (4) de eigenschappen van de geluidstroom (= sample rate, mono, stereo). Merk op: onderling hebben deze vier eigenschappen álles met elkaar te maken! De truc is dan ook het gebruiken van het juiste audioformaat op het juiste moment. Een audio-track afkomstig van een audio-CD heeft niets te zoeken op een website en – omgekeerd – ‘mono streaming low bandwidth internetradio’ gaat u niet op een audio-CD branden. Hoewel? Alles is mogelijk...

 

AAC

AAC staat voor ‘Advanced Audio Coding’ en het levert betere compressieresultaten op dan MP3. AAC is populair geworden als het standaard bestandsformaat voor de iPod, hetgeen mede is te danken aan de DRM-techniek (= ‘Digital Rights Management’), waarmee auteursrechten kunnen worden veiliggesteld: “Het aangekochte AAC-bestand draait alleen op de geautoriseerde afspeelapparaten.” AAC wordt overigens ook wel aangeduid als ‘MPEG-4 Part 3’, hetgeen de relatie met MP3 verklaart. In de dagelijkse praktijk zijn beveiligde AAC-bestanden vrij onhandig om de omgang. Surft u dan ook naar de website voor een kopie van het hulpprogramma ‘Magic AAC to MP3 Converter’. Uiteraard beschikt u dan over iTunes en legale AAC-bestanden die kunnen worden afgespeeld op úw computer.

 

CDA

Met de extensie CDA (= ‘Compact Disc Audio’) slaan we de plank eigenlijk compleet mis, want het CDA-bestand van slechts 44 bytes bevat slechts een plaatsbepaling voor de daadwerkelijke ruwe (= ‘RAW’) audiogegevens die op het CD-plaatje staan. Zulks in verband met het rippen door onder andere Windows Media Player 11... Die audiogegevens op het CD-plaatje zijn akelig eenvoudig te begrijpen, want iedere losse audio-track is gesampled op 44,1 kHz in 16 bits in stereo. Het rekensommetje wordt dan ook 44100 x 2 x 2 = 176400 bytes / 1024 = 172,27 KB. En meer smaken zijn er niet... Surft u naar de website voor een kopie van de tool ‘Audiograbber’, waarmee u een audio-CD naar diverse bestandsformaten kunt rippen, waarbij u ook de eigenschappen (= sample rate, bits, kanalen) van het geluid kunt aanpassen. Omgekeerd is ook mogelijk, want als u aan de hand van losse muziekbestanden een audio-CD wilt branden, dan kunt u Windows Media Player 11 of Nero Burning Rom gebruiken.

 

M4A

M4A mag ook worden aangeduid als ‘MPEG-4 Audio’. M4A kennen we – net als AAC – van de iTunes Store, alwaar het wordt gebruikt om onbeveiligde (= ‘DRM-free’) muziekbestanden aan te bieden. De iTunes Store levert ook M4P-bestanden, waarvoor we u verwijzen naar de reeds genoemde extensie AAC.

 

MP3

MP3 is een verwijzing naar ‘MPEG-1 Audio Layer 3’ en het gaat om een audioformaat dat ongeveer gelijktijdig is – zoals de naam al aangeeft – geïntroduceerd met ‘MPEG-1 Video’; zij het dat VCD en SVCD gebruik maken van ‘MPEG-1 Audio Layer 2’. MP3 maakt gebruik van ‘lossy compression’, wat aangeeft dat er mogelijk informatie verloren kan gaan tijdens het coderen van het geluid. (Het alternatief is ‘lossless compression’, waarbij géén informatie verloren gaat. Zonder verlies dus, zoals bij RAR en ZIP...) Hoeveel informatie er verloren gaat? Dat is geheel afhankelijk van de ingestelde bitrate én van het gebruikte codeerprogramma. Verder opgemerkt dat er ‘CBR’ (= ‘Constant Bit Rate’) en ‘VBR’ (= ‘Variable Bit Rate’) kan worden gecomprimeerd. CBR garandeert een constante datastroom en VBR maakt slim gebruik van ‘stille momenten’ om bits te besparen die dan tijdens ‘drukke momenten’ kunnen worden ingezet. Bitrates van 128 Kbit/seconde en 160 Kbit/seconde mogen als standaard worden beschouwd. Even rekenen... 128 x 1024 / 8 = 16385 /1024 = 16 KB. En 5 minuten x 60 seconden x 16 KB per seconde = 4800 KB / 1024 = 4,68 MB. Surft u eens naar de website om vrijblijvend kennis te maken met ‘Magix MP3 Maker 12’. Dit programma moet u hebben geprobeerd, want het is dé standaard op het gebied van MP3-bewerking!

 

RA

RA staat voor ‘Real Audio’ en het is een bestandsformaat dat is ontwikkeld door RealNetworks om – met behulp van de ‘RealPlayer’ – te worden gebruikt als streaming audio voor op internet. Inderdaad, dan praten we over realtime internetradio!

 

WAV

WAV is min of meer een afkorting voor ‘Wave Audio Format’ en het gaat om een – meestal niet gecomprimeerde – PCM-bitstroom (= ‘Pulse Code Modulation). Een als PCM opgeslagen WAV met een sample rate van 44,1 kHz, 16-bits en stereo is identiek aan een audio-track van een audio-CD, wat maar aangeeft hoe dicht de standaard bij elkaar liggen... In tegenstelling tot een audio-track op een audio-CD, kan WAV op een groot aantal manieren worden gecodeerd: (1) met verschillende sample rates, (2) 8-bits of 16-bits, (3) stereo of mono. Daarbij hoeft niet alleen het PCM-formaat gebruikt te worden: “MP3 en WMA zijn ook mogelijk!” Snel meer weten? Dan moet u gewoon de Geluidsrecorder van Windows zélf eens proberen. En als u op zoek gaat naar een mooi audiobewerkingsprogramma, dan surft u naar ‘www.oldversion.com’ voor de tool ‘Cool Edit Pro’; tegenwoordig ‘Adobe Audition’. WAV is voor geluid, wat AVI is voor video: “Een bestandsformaat waarmee u altijd en overal terechtkunt.” En dat is dan ook meteen de énige reden dat WAV nog bestaat, want als bestandstype heeft het feitelijk afgedaan...

 

WMA

WMA staat voor ‘Windows Media Audio’ en het is het Microsoft-alternatief voor MP3 en RealAudio (= ‘RA’). WMA staat voor een goede kwaliteit (48 kHz, stereo) bij een lage bitrate (CBR, VBR, AVR) en tevens is rekening gehouden met beveiligingsaspecten (DRM, DES, RC4). WMA kan ook voor streaming doeleinden worden ingezet. De WMA-standaard is opgepikt door veel fabrikanten, waardoor het mogelijk is om WMA-bestanden af te spelen met behulp van DVD-spelers, mobiele telefoons, enzovoort...

 

Videoformaten

Wat we u over de audioformaten hebben verteld, kunt u zijdelings meenemen naar de videoformaten. U moet namelijk weten dat videobestanden kunnen bestaan uit – naast elkaar, maar intussen wel los – beeld en geluid. Afhankelijk van het videoformaat dat u gebruikt, kunnen we verschillende audioformaten worden ‘ingepakt’. En vergelijking met audio, worden de problemen (...) bij video gigantisch uitvergroot. Als u denkt dat een ongecomprimeerde audio-track afkomstig van een audio-CD met 5 minuten x 60 seconden x 172,27 KB per seconde = 51681 KB / 1024 = 50,47 MB veel ruimte in beslag neemt, dan heeft u het helemaal mis. Wat te denken van 5 minuten x 60 seconden x 25 frames x 768 PAL DVD-hoogte x 576 PAL DVD-breedte x 3 RGB-bytes = 9953280000 / 1024 / 1025 = 9492 MB? Inderdaad, dat past – nog zonder audio erbij – niet eens op een Dual Layer DVD! U kunt dus eenvoudig verzinnen dat video sowieso passend moet worden gemaakt om überhaupt werkbaar te kunnen blijven. Trucs zijn dan het verlagen van de resolutie, het terugbrengen van het aantal frames per seconde en – uiteraard – een goede compressietechniek. Daarbij worden – zeker op internet – concessies gedaan voor wat betreft de beeldkwaliteit, hetgeen weer álles te maken heeft met de gemiddelde brandbreedte van de gemiddelde internetgebruiker.

 

3GP

Het 3GP-bestandsformaat is een eenvoudige uitvoering van MPEG-4, welke speciaal is ontwikkeld voor gebruik met de mobiele telefoon. 3GP is bedoeld voor lage resoluties en weinig opslagruimte. Surft u naar de website voor het gratis hulpprgramma ‘Free 3GP Video Converter’, waarmee u 3GP-bestanden naar onder andere AVI kunt converteren.

 

ASF

ASF is de afkorting van ‘Advanced Systems Format’ en ook ‘Advanced Streaming Format’. ASF maakt deel uit van het zogeheten Windows Media Framework en het is bedoeld om streaming multimedia op niet alleen internet te zetten: “Ook direct vanaf de harde schijf moet ASF kunnen worden afgespeeld.” De meest gebruikte subcoderingen die u thans ‘in’ een ASF-bestand tegenkomt zijn WMA voor audio en WMV voor video.

 

AVI

AVI is de afkorting van ‘Audio Video Interleave’. De term ‘interleave’ kennen we nog van de oude langzame harde schijven, waarbij het een manier was om gegevens op niet-aansluitende sectors neer te zetten, om zodoende de doorvoersnelheid te kunnen optimaliseren. In geval van AVI slaat de term interleave op het ‘afspeeltijdtechnisch’ samenvoegen van audio en video. Immers, geluid en beeld moeten synchroon lopen... Voor dat samenvoegen van audio en video wordt gebruik gemaakt van het RIFF-mechansime (= ‘Resource Interchange File Format’), dat omschrijft hoe verschillende blokken gegevens in één bestand kunnen worden geplaatst. (Merk op: RIFF is een afgeleide van IFF dat is ontwikkeld door Electronic Arts voor de Commodore Amiga!) RIFF maakt het niet alleen mogelijk om audio en video te mengen, maar óók om verschillende audio- en videoformaten te gebruiken. Dat laatste is dan het spel dat we spelen met de audio- en de videocodecs. Helaas heeft dit weer tot gevolg dat de ene AVI de andere AVI niet is, wat zoveel betekent als dat u nooit 100 procent zeker weet of u een AVI-bestand kunt afspelen. Gelukkig is er de tool ‘GSpot’, waarmee u te weten kunt komen welke audio- en videocodec er nodig zijn om het AVI-bestand van dienst correct te kunnen openen. Als u uw systeem in één keer wilt voorzien van de meest gebruikte audio- en videocodecs, dan adviseren we het codec pack ‘K-Lite Mega’. Videobewerkingstechnisch is AVI een heerlijk bestandsformaat, want als u bent voorzien van de benodigde audio- en videocodecs dan kunt u er álle kanten mee op, omdat het algemeen wordt ondersteund. Een van de meest populaire videobewerkingsprogramma’s voor AVI is ‘VirtualDub’. Een interessant conversieprogramma voor niet alleen AVI-bestanden is ‘Total Movie Converter’.

 

DIVX

DivX is een versie van MPEG-4 en het is razend populair geworden als een van de eerste compressietechnieken waarmee een DVD-Video zonder al te veel kwaliteitsverlies op een CD-plaatje kon worden gebrand. DivX wordt ondersteund door enorm veel DVD-spelers. De truc is wel om een DVD-Video dan makkelijk te converteren naar DivX en daarvoor gebruikt u dan een tool als ‘Alive DVD Ripper’. DivX is – net als XviD – een zeer populair downloadformaat in de nieuwsgroepen en het wordt veel gebruikt in combinatie met de nieuwe lichting harddisk-multimediaspelers.

 

DVD

We praten hier natuurlijk over DVD-Video. MPEG-2 ‘NTSC’ voor DVD-Video gebruikt de resoluties 720 x 480, 704 x 480, 352 x 480 en 352 x 240. MPEG-2 ‘PAL’ voor DVD-Video gebruikt de resoluties 720 x 576, 704 x 576, 352 x 576 en 352 x 288. Een normale PAL DVD-Video heeft een resolutie van 720 x 576, waarbij er 25 frames per seconde worden afgepeeld. Het type datastroom is MPEG-2 met een variabele videobitrate. Het audioformaat kan eveneens variëren, zo ook de bitrate ervan. Verder kan een DVD-Video meerdere videostromen, meerdere audiostromen, meerdere ondertitelstromen en interactieve elementen bevatten. Als u in de voor DVD-Video strategische map ‘VIDEO_TS’ kijkt, dan zult u zien dat de – grote – VOB-bestanden de feitelijke multimediagegevens bevatten. U kunt een DVD-Video samenstellen aan de hand van uw eigen audio-/videobestanden met behulp van bijvoorbeeld Windows DVD Maker – van Windows Vista – of Nero Vision. Als u een DVD-Video wilt ‘rippen’, dan moet u eens kijken naar de tool ‘Xilisoft DVD Ripper Platinum’. DVD-Video’s – evenals ‘VIDEO_TS’-mappen – kunt u afspelen met behulp van Windows Media Player 11 en met ‘CyberLink PowerDVD’. Surft u eens naar de webpagina ‘www.videohelp.com’, alwaar onder andere de tools ‘IfoEdit’ en ‘VobEdit’ kunt vinden. Om geweldig en achter de schermen inzicht te krijgen in de manier waarop een DVD-Video is opgebouwd! Een DVD-Video vindt u – als bestand(en) – normaal gesproken terug in de vorm van een DVD-image of een ‘VIDEO_TS’-map. Eventueel als MPG-bestand gepresenteerd, wordt gebruik gemaakt van de hierboven genoemde omschrijving.

 

FLV

FLV staat voor ‘FLash Video’ en dan denken we aan Macromedia Flash, thans Adobe Flash. FLV is geadopteerd door onder andere Google Video en Yahoo Video en YouTube, wat eenvoudig verklaart waarom dit multimediaformaat zo snel zo populair is geworden. Als u FLV-bestand wilt kunnen afspelen heeft u een Flash Player nodig en die wordt – bijna – automatisch geïnstalleerd als uw webbrowser tegen een SWF- of een FLV-bestand aanloopt, dus dat mag het probleem niet zijn.

 

MOV

MOV is de bestandsextensie die bij te QuickTime-multimediaformaat van Apple hoort; zie ook ‘MP4’. Binnen de QuickTime-omgeving zijn MOV en MP4 uitwisselbaar, zij het dat MP4 tegenwoordig (lees: buiten de Apple-wereld) populairder is geworden. Als u MOV-bestanden wilt bekijken, dan heeft u de ‘QuickTime Player’ nodig, welke u gratis kunt downloaden.

 

MP4

MP4 is een directe verwijzing naar MPEG-4 en het gebaseerd op het MOV-bestandsformaat (= QuickTime) van Apple. In combinatie met de ‘QuickTime Pro’ is MP4 een bestandsformaat dat zich uitstekend leent voor conversiedoeleinden. MP4 wordt gebruikt door de iPod Video en MP4-bestanden vindt u in de iTunes Store.

 

MPG

MPG is het drie-letterige alternatief voor MPEG en dat staat weer voor ‘Moving Picture Experts Group’. Drie bekende MPEG-standaards zijn (1) MPEG-1 oftewel de omschrijving voor de VCD, (2) MPEG-2 oftewel de omschrijving voor SVCD en DVD en (3) MPEG-4 oftewel streaming video met DVD-kwaliteit en extra interactieve multimedia-mogelijkheden. Verder noemen we – zijdelings – MPEG-1 Audio Layer 3 oftewel MP3... De truc van MPEG zit hem in het feit dat er tussen veel videoframes weinig verschillen worden genoteerd; vaak kijkt u meerdere seconden naar dezelfde achtergrond. En informatie die reeds aanwezig is, hoeft niet nogmaals te worden bewaard! Dit gegeven kan worden gecombineerd met compressietechnieken die de gelijkwaardige beelden nog eens extra comprimeert en dan weet u meteen hoe MPEG in elkaar steekt. MPG-/MPEG-bestanden kunnen verschillende soorten MPEG-gegevenstromen bevatten, dus het is even afwachten of uw PC ermee overweg kan. Als er een allround afspeelprogramma op uw computer is geïnstalleerd, dan mogen MPG-/MPEG-bestanden geen probleem opleveren. Windows Media Player 11 kan overweg met MPG-/MPEG-bestanden, waarbij er voor wat betreft de extensie nog véél meer mogelijkheden zijn. Een ander interessant afspeelprogramma is ‘Nero ShowTime’.

 

RM, RV

De extensies RM (= ‘Real Media’) en RV (= ‘Real Video’) worden niet zelden door elkaar heen gebruikt. Zij het dat RM een bundeling is van RA (= ‘Real Audio’) en RV. De bedenker van dit voor streaming doeleinden en live internettelevisie ontwikkelde bestandsformaat is RealNetworks. Real Video wordt afgespeeld met behulp van de ‘RealPlayer’ en is niet bedoeld om te worden bewaard op uw harde schijf. RV is dan ook een – laten we zeggen – ‘vluchtig’ bestandsformaat. Gelukkig zijn er tools waarmee u RA, RM en RV in realtime kunt grabben en bewaren. Probeert u de tool ‘Audio Video Streaming Capture Suite’ maar eens, welke u kunt vinden op de website ‘www.applian.com’!

 

SVCD

SVCD staat voor ‘Super Video Compact Disc’ en het rust op een gespecificeerde MPEG-2 standaard. Als extensie komt u SVCD niet tegen, wel als imagebestand dat u op een CD-plaatje kunt branden. MPEG-2 ‘NTSC’ voor SCVD gebruikt de resolutie 480 x 480. MPEG-2 ‘PAL’ voor SVCD gebruikt de resolutie 480 x 576. Een PAL SVCD heeft een resolutie van 480 x 576, waarbij er 25 frames per seconde worden afgepeeld. Het type datastroom is MPEG-2 met een vaste of variabele videobitrate van 2600 kbit/seconde. Het audioformaat is MPEG-1 Audio Layer 2 met een vaste bitrate van maximaal 384 kbit/seconde. U kunt een SVCD tegenkomen in de vorm van een MPG-bestand en dan wordt gebruikt gemaakt van de hierboven genoemde specificaties.

 

VCD

VCD staat voor ‘Video Compact Disc’ en het rust op een gespecificeerde MPEG-1-standaard. Let wel, VCD is géén bestandsextensie! Een VCD wordt samengesteld door een brandpakket en als los bestand is het een CD-image. MPEG-1 ‘NTSC’ voor VCD gebruikt de resolutie 352 x 240. MPEG-1 ‘PAL’ voor VCD gebruikt de resolutie ‘352 x 288’. Een PAL VCD heeft een resolutie van 352 x 288, waarbij er 25 frames per seconde worden afgepeeld. Het type datastroom is MPEG-1 met een vaste videobitrate van 1150 kbit/seconde. Het audioformaat is MPEG-1 Audio Layer 2 met een vaste bitrate van 224 kbit/seconde. U kunt een VCD tegenkomen in de vorm van een MPG-bestand en dan wordt gebruikt gemaakt van de hierboven genoemde specificaties.

 

WMV

WMV (we kennen de versies 7, 8 en 9) staat voor ‘Windows Media Video’ en is (gebaseerd op MPEG-4) in principe het Microsoft-alternatief voor DivX, RealVideo (= ‘RV’), XviD en natuurlijk MPEG-4. Versie 9 van WMV is intussen een algemeen erkende videocompressiestandaard die is opgepikt door meerdere fabrikanten; met onder andere een iets aangepaste resolutie zien we WMV 9 ook terug op niet-Microsoft-afspeelapparaten. WMV is verrassend allround met zowel CBR, VBR als ABR (= ‘Average Bit Rate’) en er worden evenzo verrassende compressieresultaten geboekt: “Bij een gelijkwaardige beeldkwaliteit serieus kleiner dan MPEG-4!” Afhankelijk van wijze waarop een WMV-bestand is gecodeerd, kan het ook worden gebruikt voor streaming-doeleinden op internet. Programma’s als Windows Movie Maker, Windows Media Player 11 en (te vinden in het Downloadcentrum van Microsoft) Windows Media Encoder kunnen geweldig overweg met WMV. Met een speciale vermelding voor Windows Media Encoder, want dat is een tool die uw aandacht beslist verdient! Als u WMV-bestanden niet kunt importeren, dan attenderen we u op de freeware utility ‘STOIK Video Converter’, welke is te vinden op de webpagina ‘www.stoik.com/products/svc’.

 

XVID

XviD is de freeware versie van DivX en daarom al snel razend populair geworden op de P2P-netwerken en in de nieuwsgroepen. Wat mede te danken is aan het feit dat XviD – in tegenstelling tot DivX – op alle platforms draait. Net als DivX (en MPEG-4) wordt XviD ondersteund door de nodige DVD-spelers, wat betekent dat u complete speelfilms van CD kunt afspelen. XviD is, net als DivX, een afgeleide van MPEG-4.

 

Offline en online

Na het bovenstaande nog iets over offline en online multimediabestanden. Het verschil tussen offline en online zit hem in het direct kunnen adresseren van – let op! – het complete multimediabestand. Offline staat het multimediabestand op een harde schijf, op een geheugenkaart of op een CD-/DVD-plaatje. Met behulp van het bestandssysteem kunt u dan razendsnel de positie ‘in’ het multimediabestand bepalen, om vanaf die plek verder te spelen. Met behulp van trucs kunt u een multimediabestand zélfs achterstevoren afspelen! Dat alles kan eenvoudig, omdat álle gegevens direct kunnen worden geadresseerd. Staat een multimediabestand daarentegen online, dan zijn er twee problemen: (1) het niet direct op uw afspeelapparaat kunnen benaderen van alle gegevens en (2) de tijd die nodig is om de gegevens te kunnen downloaden. Dat eerste maakt het – bijna – onmogelijk om door het multimediafragment te bladeren voordat het van online naar offline is gehaald (= compleet gedownload). Dat tweede is van belang, omdat u tijdens het downloaden van een multimediafragment in realtime wilt kunnen meeluisteren en/of meekijken: “De downloadbitrate moet dan minimaal gelijk zijn aan de afspeelbitrate!” Een multimediafragment dat u direct tijdens het downloaden kunt afspelen noemen we ‘streaming’. Niet alle audio- en videoformaten lenen zich voor streaming, waarbij de tussenkomst van het afspeelprogramma verschil kan uitmaken. Immers, audio en video zijn chronologisch gecodeerd en zo beschouwd is het in principe altijd mogelijk – zij het met horten en stoten – om direct te beginnen met afspelen.

 

Afspeelapparaten

Tot slot nog iets over de alternatieve afspeelapparaten en dan praten we over Archos, Apple TV, Creative Zen Vision, iPod, iPhone, XBox en Zune. Nog los van de verschillende mobiele telefoons en de DVD-spelers die méér kunnen afspelen dan DVD-Video alléén. Welnu, voor de meeste van deze alternatieve afspeelapparaten geldt dat ze versies van de hierboven genoemde audio- en videoformaten kunnen afspelen, zij het dat de bitrate en de resolutie zo nu en dan aan specifieke voorwaarden moeten voldoen. Niet persé iets waarover u zich zorgen hoeft te maken, want op internet vindt u allerlei conversietools die u graag behulpzaam zijn...